(E) Mail thường lại, người không thấy lại... Hoa dương tàn, đã trãi rêu xanh... .Rêu xanh mấy lớp chung quanh... .Sân đi một bước trăm tình ngẩn ngơ...

Saturday, July 19, 2008

Chi Tiet Hop mat Phuong Vy 2 thang 9 nam 2008 @ Houston TX

HỌP MẶT PHƯỢNG VỸ 2008 (Updated on July 17 2008)



Thân ái kính mời quý thầy cô và các bạn cựu học sinh Quốc Học, Đồng Khánh đến tham dự ngày Tựu trường Phượng Vỹ-Đồng Khánh- Quốc Học thứ hai mươi được tổ chức vào ngày:

1. Dành riêng Nhóm Quốc Học 61-64: Tối Thứ Sáu 29 tháng 8 2008 :
Cơm tối Tại Khu HồngKông City Mall (Nhà Hàng Tây Đô: Do anh em QH61-64 Houston khỏan đãi

2. Dành riêng Nhóm Quốc Học 61-64: Café sáng sớm Thứ Bảy 30 tháng 8 2008 :
Tại Houston Đia điễm : (biết chết liền)

3. Trưa Thứ bảy ngày 30 tháng 8 năm 2008 (Trưa Hội Ngộ từ 11g – 3g) (Nhóm Phượng Vỹ Houston) tổ chức tại:

Kim Sơn Buffet Restaurant : 10603 Bellaire Blvd. , Houston, TX 77072 …Phone: (281) 598-1777
Phần ăn Buffet: $20.00

Mua Vé và Giữ Chổ: Cô Quế Hương ; 713-551-9525
email:
copham@yahoo.com

4. Trưa Chủ nhật ngày 31 tháng 8 năm 2008 (Nhóm Phượng Vỹ Houston) (từ 10g30 – 4g) tại:

Phoenix Seafood Restaurant : 15156 Bellaire Blvd. Houston, TX 77083 Phone: (281) 498-6238
* Cơm trưa và Văn nghệ với sự hợp tác của các nhóm cựu Đồng Khánh-Quốc Học Phương xa.

Giá vé ủng hộ: $40.00
Mua Vé và Giữ Chổ: Cô Quế Hương ; 713-551-9525
email:
copham@yahoo.com

5. Họp mặt tối Thứ bảy ngày 30 tháng 8 năm 2008 (từ 6g ...)

aka Đêm QuốcHọc Đồng Khánh do Nhóm Quốc Học 1961-1964 tổ chức
Anh Lê Cảnh Thạnh, đại diện Nhóm Quốc Học khóa 1961-1964, kính mời quý thầy cô cùng các nhóm Quốc Học, Đồng Khánh về tham dự Ngày Họp mặt Phượng Vỹ đến chung vui.
Địa điểm Nhà hàng: ????

(Tùy theo số khách tham dự, Houston sẽ mướn nhà haàng thích hơp dể bảo đảm đủ tiện nghi, về ăn uống và âm thanh cho ban nhạc cho các khách tham dự

Trước mắt chúng tôi đã có chắc chắn :
Nhóm Quốc Học 1961-1964 tại Việt Nam - Hoa Kỳ và Canada: 40 người (trong đó có anh Trnj Nhật Trí từ Viêt nam)
Các bạn Đồng Khánh 1967 (Đại diện : chị Đoàn Thu Lê): (Tin giờ chót: Nhóm này sẽ không tham dự được vì bận hàn huyên sau 40 năm không gặp)

Các Ban Đồng Khánh 1973 (Đại Diện : ???) Khoang 30 người

Tông kết sơ khởi Chắc chắn sẽ có 70 bạn tham dự Đêm Quóc Hoc Đông Khánh Tôi thứ bảy 30 tháng 8 2008

Trong các năm trước Các bạn Đông Khánh năm 1975 đẫ co tham dự một lân và sau đó biến mất luôn…
Các bạn Quốc Học Đồng Khánh hiện đang cư ngụ tại Houston: Xin mời tham dự

Chúng tôi mong gặp các bạn để ….”Càng đông chúng ta càng vui nhiều..”

Xin các bạn lien lạc Cô Quế Hương để ghi tên và confirm tham dư

hay email cho Lê cảnh Thạnh (thanhcle2001@yahoo.com,
tcle@sbcglobal.net)
hay
copham@yahoo.com)
Chúng tôi cần biêt gấp con số tham dự để muướn Nhà hàng và hệ thống âm thanh thích hợp (các bạn có thể tiếp xúc vơi đại diện của nhóm các bạn, nếu có , sẽ rất tiện lợi cho chúng tôi hơn

Phần ăn tối & ca nhạc giúp vui: # $25.00

6. Trich Lá Thư Phượng Vỹ 2009 và Cô Quế Hương:

Họp mặt tối Chủ nhật ngày 31 tháng 8 năm 2008 (từ 6g...)
hảo tâm của Anh chị Nguyễn Khoa Hoạt và Nguyễn Khoa Diệu Hiệp

Gia đình anh chị Nguyễn Khoa Hoạt và Nguyễn Khoa Diệu Hiệp thân ái kính mời quý thầy cô và các bạn Quốc Học- Đồng Khánh đến nhà dùng cơm tối hội ngộ.

Địa chỉ: 2 Voss Park Dr., Houston, TX 77024
Đ.T. của anh Hoạt: (713) 598-7658,
Đ.T. của chị Diệu Hiệp: (510) 489-6166

7. OPTION: Du Lịch Punta Cana thuoc Dominican Republic vung Caribean Thoi gian : Tu thu hai 9/1/08 den thu sau 9/5/08

Gia tien $700 - $750 cho 1 nguoi phong 2 nguoi. Gia tien bao gom ve may bay round trip, an ngay 3 bua va khach san.

Thoi han ghi danh den cuoi thang 5
Lien lac : Oanh : 832-228-6173 (C)
d/c email hoangoanhtx @ yahoo.com

Chi Que Huong ; 713-551-9525

8. Hướng Dẫn về Nơi ăn chốn ở & Đi lại tại Houston: (Trích thư chị Đoàn thu Lê)

Các bạn thân men,

Lê đã ký contract voi khach san Hilton Garden Inn - Houston Westbelt cho moi nguoi o xa về Houston du ngay Phuong Vy tu Aug 29 den Sept 1, 2008.

Neu ai den va roi Houston sớm hoac muộn hon thi co the phai trả giá chính thức trong các ngày đó

Vi muon co gia re nen Le danh 20 phong cho nhóm cua cô Que Huong, nhóm QH61-64, va nhóm DK67.

Le yeu cau nhom cua co QH va nhom cua anh Thanh QH61-64 va cac ban trong nhom DK67 cho Le biet sau khi da lam reservation.

Neu nhieu hon 20 phong thi Le lai phai negotiate them voi manager de tiep tuc duoc gia dat biet. Neu duoc 30 phong tro len thi gia lai cang re hon nua.

Khach san chi co mot it phong co 2 queen beds nen cac ban lam reservation som thi co the chon phong loai nay duoc, neu khong thi phai lay phong king bed.

Le lam viec voi ba sales manager va da dong y voi group rate: moi phong co the o den 4 nguoi, gia la $79 moi dem cong voi 17% tien thue (tax) (thay vi $109+tax moi dem neu o 4 nguoi).

Le co nho co Que Huong va vai nguoi trong nhom Phuong Vy den quan sat khach san, tu lobby, phong an, phong ngu v.v... va duoc co QH cho biet la khach san rat tot, moi, sach se va rong rai.

Co tu lanh va microwave trong phong. Khong co free breakfast nhung co restaurant ngay duoi nha. Ngoai ra xung quanh khach san co nhieu nha hang VN va Tau. Trua thu bay la ngay hoi ngo Phuong Vy, se an tai nha hang Kim Son, cach khach san 3/4 mile.

Trua chu nhat la ngay Phuong Vy, se an tai nha hang Phoenix Sea Food Restaurant, cach khach san khoang 6 miles. Neu can thi khach san se cho xe bus dua va don tan noi.

Sau day la cach thuc lam reservation:

1. Bang dien thoai:

Goi Hilton Garden Inn-Houston Westbelt. Dien thoai: 713-270-6100. Cho biet ngay den (Aug 29), ngay di (Sept 1), ten nhom: Phuong Vy Group. Ho se co gia phong dat biet cho nhom ($79+tax up to 4 people). Neu phong 4 nguoi thi chi can 1 ten cua nguoi lam reservation, can credit card de bao dam phong. Ho khong charge credit card cho den ngay check out. Neu khong di duoc thi phai goi cancel truoc 4 gio (local time) chieu ngay dang le phai check in de khoi bi phat.

2. Bang computer/on-line: click vao website duoi day:

http://hiltongardeninn.hilton.com/en/gi/hotels/index.jhtml;jsessionid=SAYAT2EGH2OMMCSGBIXMVCQ?ctyhocn=HOUSGGI

- O goc phai, Check Availability: Check in Aug 29, check out Sept 1 then click GO.
- Room Type Preferences: non-smoking, 2 beds, v.v...
- Special Account: Group/Convention Code: PHUONG then click CONTINUE
- Guest Information: Ten, ho...
- Hold Guarantee: Credit card information.
Neu co problem gi hoac can them tin tuc gi thi cu cho Le biet

Updated on June 10 2008:

Hilton Hotel moi cho Le biet la hien co duoc 18 phong reserved cho nhom Phuong Vy trong so 20 phong voi gia group rate ma Le da negotiated voi ho. Trong 18 phong thi Le chi thay mot phong reserve la nguoi trong nhom QH61-64.

Vay neu nhom cua anh quyet dinh o khach san do thi cho Le biet de Le dieu dinh them phong voi ba Manager de duoc gia re hon la gia thuong cho moi nguoi.


9. TẠP CHÍ LÁ THƯ PHƯỢNG VỸ 2008

Đã in xong và sẽ mail đến các ân nhân của Phương-Vỹ trong niên khóa 2007-2008, trong tuan nay July 17 2008

Xin quí vi khi nhận được Báo : cắt phiêu ủng hộ và gủi về cho ban biên tập để nhân đươc báo biếu năm sắp tới 2009

10. Liên lạc với chúng tôi:

Cô Que Huong ; 713-551-9525
email:
copham@yahoo.com

Monday, February 4, 2008

Lạc điệu (TNC) (Nhặt được trên i-meo)

Sắp nhỏ chịu thua trước cơn buồn ngủ, bỏ vào nhà, để lại hai vợ chồng Nựng ngồi chung bóng trước nồi bánh chưng.

Thỉnh thoảng chị đứng lên mở vung trở bánh, cái đít thắt-đáy-lưng-ong của chị vờn qua vờn lại trước mũi anh Nựng. Dù đã quá canh ba, nhưng chị vẫn còn tươi tĩnh, vừa líu lo kể chuyện nhà hàng xóm vừa nhanh nhẩu vớt bánh ra thử.

Đố ai biết vì sao anh Nựng trở nên yên ắng sau khi sáp nhỏ rời nồi bánh chưng, cho đến khi anh buột miệng qua cái nuốt nước bọt, hạ giọng vừa đủ cho chị nghe, nói run run:

“Mạ mi! cho tui mần một cấy”.

Chị quắc mắt nhìn anh, giọng trở nên nghiêm trọng, khiển trách:

“Bậy nờ, để cúng cái đã!”

TNC

Nỗi khổ tâm của bà Lê Anh - (Nguyễn Ðạt Thịnh)

Bà Lê Anh bị trục xuất trở về Việt Nam; bà dấu mọi người việc này, chính cụ thân mẫu của bà cũng không biết.
Bà coi việc bà làm khiến chính quyền Hoa Kỳ phải đi đến quyết định trục xuất bà ra khỏi Hoa Kỳ là điều điếm nhục, do đó bà dấu mọi người? Hay bà không muốn cụ thân mẫu lo buồn về số phận của bà ngày bà bị đưa về Việt Nam?

Dù những nguyên nhân đó đúng hay sai thì giờ này, sau nhiều năm giữ kín điều lo buồn cho riêng mình, bà không còn dấu được nữa, vì Hoa Kỳ và Hà Nội đã công bố thỏa ước trục xuất nhiều người Việt Nam trở về nguyên quán, trong số những người này có bà.

Bà Anh đến Hoa Kỳ định cư năm 2000; hai năm sau bà bị bắt về tội ăn cắp soda và sandwiche tại một tiệm buôn Houston. Bà khai là con bà đói và bà không có tiền mua đồ ăn cho con. Nhưng năm 2005 bà lại bị bắt vì ăn trộm hai cái bốp và một cái mũ. Lần này bà bị 2 ngày tù giam trong khám đường quận Harris.

Dĩ nhiên tội trạng của bà rất nhỏ, nhưng chính quyền Hoa Kỳ vẫn quyết định trục xuất bà; và theo tinh thần thỏa ước vừa loan báo ngày 22 tháng Giêng, Hà Nội sẵn sàng nhận bà trở về Việt Nam.

Bà Anh chống án; vừa khóc, bà vừa nói với phóng viên truyền thông, “Tôi không thể nào lìa bỏ gia đình tôi.Chồng tôi, con tôi cần tôi, trong lúc ở Việt Nam tôi không còn một người thân nào nữa cả.”

Bà bảo mọi người, “thà bắn vỡ toang đầu tôi ra, nhưng đừng bắt tôi xa chồng, xa con tôi, đừng bắt tôi trở về Việt Nam.”

Năm 2004, chồng và hai người con bà Anh biết là bà có nguy cơ bị trục xuất vì nhà chức trách tịch thâu thẻ xanh của bà ngay khi bà đi Việt Nam và trở về. Bà bị xử trục xuất ngày 18 tháng Tám 2006, và đã chống án với Hội Ðồng Di Trú tại Falls Church, VA.

Luật sư Nguyễn Huy Tuấn nói hy vọng thành công rất mong manh.
Dân biểu Hubert Võ nói với người viết bài này là nên khuyến khích những người bi trục xuất dồn nhiều nỗ lực vào việc chống án vì thực hiện đủ mọi thủ tục chống án cũng giúp bà Anh kéo dài tình trạng chưa bị đưa về Việt Nam trong nhiều năm. Ông nói với truyền thông là ông đồng ý với việc trục xuất những kẻ phạm tội ác, nhưng đừng xử ức người bị trục xuất.
Bà Anh tin là bà bị xử ức.

“Ngày tôi phạm tội, tôi nghèo quá, nhưng sau đó tôi đã cố gắng sống lương thiện,” bà nghẹn ngào nói. “Xử tôi phải bỏ chồng, bỏ con, trở về Việt Nam quả là ức cho tôi.”

Luật sư Huy Tuấn nói, “Thay đổi trong luật di trú quá khe khắt, và rất ít cổi mở. Chúng ta thường nghĩ rằng nguyên nhân trục xuất là những tội nặng, nhưng không nhất thiết mọi người bị trục xuất đều phạm tội nặng.”

Luật sư Hoàng Duy Hùng, vị tân chủ tịch Cộng Ðồng người Việt Houston tỏ ý lo lắng cho số phận của những người bị trục xuất trong cuộc sống của họ tại Việt Nam sau này.

Ông cho rằng một số viên chức cộng sản vô lương tâm sẽ khai thác để làm tiền người bị trục xuất, vì biết việc họ có thân nhân đang sống tại Mỹ, do đó có nguồn tài trợ. Thảo luận về nguy cơ này ông nói khi việc làm tiền xẩy ra tại Việt Nam thì không một luật sư nào tại Mỹ có thể bênh vực cho nạn nhân được nữa.

Luật sư Hùng khuyến cáo thân nhân những người có nguy cơ sắp bị trục xuất nên kết hợp với nhau thành một hiệp hội, mỗi người chung hùn một số tiền để hội có phương tiện theo dõi cuộc sống tại Việt Nam của những người bị trục xuất, hầu có thể tìm biện pháp giúp đỡ họ trên công luận hay pháp lý.

Dân biểu Võ cũng cho là việc theo dõi như vậy là cần thiết và hữu ích, vì một hồ sơ đầy đủ về những lạm dụng, hà khắc đối với những người bị trục xuất có thể khiến bộ ngoại giao Hoa Kỳ can thiệp giúp họ.

Dĩ nhiên 1,500 người bị trục xuất có tự tay gây ra những khó khăn họ đang đối diện, nhưng không phải không có nhiều ẩn tình oan ức, như trường hợp của bà Lê Anh. Thái độ thông cảm, giúp đỡ của hai vị luật sư Hoàng Duy Hùng, Nguyễn Huy Tuấn, và của dân biểu Hubert Võ là những an ủi vô giá cho người hoạn nạn.

Xin cảm ơn quý vị đã cổi mở thảo luận với tôi về việc này.

Nguyễn Ðạt Thịnh

Sunday, February 3, 2008

Sức ép cộng đồng (Trần Ngọc Cư)

Anh Tieu Dao Bảo Cự thân mến,

Chắc anh không biết tôi, nhưng toi biết anh từng ở trong Ban chấp hành Tổng hội Sinh viên Huế giữa thập niên 1960 va hiện la mot nha văn nổi tiếng ở trong va ngoài nước. Toi đã đọc Nửa đời nhìn lại và nhiều bài viết cảa anh trên talawas va Thông Luận. Gần đây, để góp ý về khả năng giao lưu hội nhập giữa nhà văn trong va ngoài nước, anh có bài trên talawas với nội dung chia xẻ y kiến với nhà văn Tô Nhuận Vỹ khi nhận định rằng hiện nay trong cac cộng đồng người Việt nước ngoài các nhà văn VN bị các "phần tử cực đoan" chi phối, xâm phạm tự do. Tôi có cách nhìn khác. Mời anh chia xẻ quan điễm của tôi trong bai viết "Nhà văn và sức ép cộng đồng" (trong attachments). Toi viết bài nay với tư cách một ban đọc hơn là một nhà văn.

Bản thân tôi không có khả năng viết dài hơn để trở thành một nhà văn, nhưng thỉnh thoảng cũng có viết một vài tiểu luận (essays) để giữ cho trí óc minh mẫn trong tuổi xế chiều thế thôi. Vì bài được viết ra như một phản hồi (feedback) gửi đến anh và một đồng hương khác là anh Tô Nhuận Vỹ, tôi hy vọng nếu anh co địa chỉ email của anh Tô Nhuận Vỹ thì cho tôi xin hoặc làm ơn forward email nay đến anh TNV như là một cách làm quen.

Tôi tốt nghiệp ĐHSP Huế cùng một lớp với Trần Đại Hiền, đồng nghiệp của anh ở TH Ban Mê Thuộc. Hiền thường nhắc đến anh với cảm tình tốt đẹp. Lúc ở ĐHSP Huế chắc anh co học môn "Lương tâm chức nghiệp" với thầy Nguyễn Đình Hàm và chắc anh con nhớ câu trấn an rất dễ thương của thầy, "rứa chớ không can chi mô".

Quan điễm của tôi về các cộng đồng người Việt ở nước ngoài có thể tóm tắt bằng cụm từ ấy của thầy Hàm.

Trước thềm Xuân Mậu Tý, kính chúc quí anh va gia đình dồi dào sức khỏe và lòng luôn giữ một niềm tin yêu cho quê hương và cuộc đời.

Trần Ngọc Cư


Sức ép cộng đồng

Là một độc giả của talawas, tôi chăm chú theo dõi cuộc trao đổi về khả năng giao lưu, hội nhập và thậm chí đến cả hoà hợp hòa giả?i giữa các nhà văn trong và ngoài nước. Cuộc trao đổi này được khởi động từ loạt bài 4 kỳ của Tô Nhuận Vỹ, cựu tổng biên tập báo Sông Hương, và sau đó được phản hồi qua lại giữa các người cầm bút như Trần Văn Tích, Tiêu Dao Bảo Cự và vài anh em khác.

Tôi dành mọi sự kính trọng cho quí vị đã tham gia cuộc trao đổi này, vì mỗi người từ góc độ cá nhân của mình đã lý luận khá thuyết phục và thẳng thắn phát biểu điều mình suy nghĩ. Sự khâm phục cuả tôi đặc biệt dành cho hai nhà văn Tô Nhuận Vỹ (TNV) và Tiêu Dao Bảo Cự (TDBC), những người hiện đang sống trong nước mà tính lương thiện trí thức của họ gần như đồng nghĩa với lòng can đảm. Nhưng vẫn có điều tôi không đồng ý với hai vị này.

Qua bài viết của TNV và TDBC, tôi hiểu rằng, lý do thúc đẩy họ kêu gọi giao lưu, hội nhập, hòa hợp hòa giải, phát xuất từ cách nhìn của họ về số phận bị o ép của nhà văn Việt Nam hiện đang sống trên cả hai bên bờ Thái Bình Dương và châu Âu. Nói tắt một câu, theo hai nhà văn này là, ở trong nýớc nhà văn không có tự do vì phải đặt mình dưới sự lảnh đạo của đảng Cộng sản, trong khi đó ở ngoài nước nhà văn phải chịu sự khống chế của các cộng đồng ngýời Việt. Trong kỳ 3 của “Nhà văn Việt Nam: Đổi mới và Hội nhập”, TNV đã nhận xét:

Với nhiều văn nghệ sĩ hải ngoại thì cái mũ “cộng sản” của cộng đồng luôn luôn chực chờ để chụp xuống đầu họ. Báo chí không ít lần đã phải kêu lên về cái thực trạng “mũ cối ở đây nhiều hơn ở cả Hà Nội!”. Cho nên, các nhà văn luôn phải “biểu diễn lập trường” (chữ của Nguyễn Mộng Giác). Trong nhiều dịp chuyện trò tâm sự, không ít anh em đồng nghiệp ở Mỹ trong khi cho rằng trong nước hoàn toàn chưa có tự do sáng tác với khá nhiều ví dụ thì đồng thời cũng khẳng định lúc này, tại đây, cũng chưa có tự do sáng tác như mình ao ước, nên có lúc phải sống hai mặt.

Trong bài “Giao lưu, hội nhập văn học Việt Nam trong và ngoài nước”, TDBC kêu gọi giới cầm bút phải vượt thoát khỏi số phận bất bình thường của mình, một bên do Đảng và nhà nước quan phòng và bên kia do các nhóm “chống Cộng cực đoan” áp đặt, để hai bên có thể giao lưu và tạo điều kiện hội nhập với nhau:

Dĩ nhiên ai cũng biết rằng có tình trạng trên trong vãn học cũng như những ngăn trở trong vấn đề hòa giải hòa hợp dân tộc có cốt lõi nguyên nhân nằm ở chỗ khác. Nói rõ ra ðó là do đường lối chính sách của Đảng và nhà nước hiện nay, và cả sự chi phối của một số người có ảnh hưởng trong “Cộng đồng người Việt Tự do” “chống văn hóa vận cộng sản” như có ngýời đã phân tích (Ý kiến ngắn của Phạm Quang Tuấn ngày 11/1/08).

Trong khi chưa thay ðổi ðược ðường lối chính sách và sự chi phối đó chẳng lẽ không còn con ðường nào khác ðể thoát ra tình trạng què quặt, phi lý nói trên ư


TNV và TDBC đã đặt người đọc trước một phương trình, với vế bên này là nhà văn trong nước chịu sự lảnh đạo của Đảng và vế bên kia là nhà văn hải ngoại bị những người chống Cộng cực đoan o ép, làm mất tự do. Tôi thấy cách lập phương trình như thế là không ổn. Không ổn ở chỗ là nó có thể làm cho những người thiếu tiếp cận với các cộng đồng người Việt ở nước ngoài hiểu lầm là hiện có những nhóm áp lực can thiệp triệt để vào sinh hoạt trí thức của đồng bào ta trong “cộng đồng di tản”, mà hệ luận là chúng có thể tước đoạt tự do của những người cầm bút sống xa Tổ quốc.

Một số nhà văn hải ngoại, mà TNV và TDBC trích dẫn, qui trách việc mất tự do giao lưu với đồng nghiệp trong nước cho những thành phần “chống Cộng cực đoan”. Nhưng cực đoan ở mức độ nào thì chỉ ðược minh hoạ sõ sài, như hành vi chụp mũ “thân Cộng”, cho người khác “đội nón cối”, hay những phát biểu như thề không về thăm lại quê hương khi Việt Nam còn nằm dưới sự thống trị của đảng Cộng sản.

Những biểu hiện như thế này nếu có trong một xã hội đa nguyên cũng là chuyện bình thường thôi và nhất định không có tác dụng ðàn áp. Chừng hai, ba chục năm về trước, khi những tổ chức kêu gọi quang phục quê hương bằng vũ trang hoặc những nổ lực “chống du lịch Việt Cộng” còn ðược một số đồng bào tị nạn đồng tình hoặc tích cực ủng hộ, nếu bị cho đội nón cối như thế cũng là điều đáng ngại.

Nhưng bây giờ tình hình thay đổi rất nhiều. Nhất là sau vụ Khủng bố 11-9-2001. Vì sợ bị qui kết vào tội khủng bố theo luật pháp của nước sở tại, ngay cả một tổ chức từng hô hào dùng vũ lực để “giải phóng Việt Nam” đã phải thay đổi danh xưng và chấp nhận “đấu tranh bất bạo động”.

Giữa người Việt Nam với nhau ở nước ngoài, không ai có quyền mời một đồng bào khác đến nhà hoặc đến một trụ sở nào đó để “làm việc” hay “lên lớp”. Người nào dại dột làm điều đó có thể bị nạn nhân khởi tố trước pháp luật về tội sách nhiểu hay mạ lị. Vì thế việc đem so sánh, nâng sức ép của “một số người có ảnh hưởng trong 'Cộng đồng người Việt Tự do'” lên ngang tầm với sự lảnh đạo của đảng Cộng sản đối với báo chí và hội nhà văn ở trong nước là viết sai phương trình, là cường điệu, không phản ảnh ðược thực tế. Thực tế là, ở Mỹ chẳng hạn, tham dự cộng đồng là sinh hoạt tự nguyện, ai vui thì đến, ai không thích thì ở nhà hoặc đi chỗ khác chơi.

Nếu so sánh với các cộng đồng châu Á khác, có thể nói cộng đồng VN là một sắc dân (ethnic group) thiếu tổ chức và có sinh hoạt rất lỏng lẻo.

Trong một thư kêu gọi độc giả ủng hộ báo Thông luận, chủ nhiệm Nguyễn Văn Huy đã thẳng thắn phản ảnh:

Mặt khác, cũng phải nhìn nhận một sự thật : thời gian cũng đã khiến sự gắn bó với đất nước không còn đậm ðà như trước. Cộng đồng người Việt hải ngoại có lẽ là một trong những cộng đồng mất bản sắc dân tộc nhanh chóng nhất. Chúng ta đã quá quan tâm đến thành công cá nhân và gia ðình, và nói chung đã thành công, nhưng bù lại nhiều con em của chúng ta đã không còn là người Việt. Có những trường hợp mà những thành công cá nhân cộng lại không phải là thành công của tập thể.

Cảnh tượng mạnh ai nấy sống, mất bản sắc dân tộc và lơ là với văn hoá Việt Nam, trong đó có thảm trạng người ta không còn dành ưu tiên cho việc đọc các tác phẩm tiếng Việt, mới thật sự là điều đáng báo động đối với các nhà văn ở hải ngoại, chứ không phải là sức ép của những “phần tử cực đoan”. (Tôi sẽ trở lại chuyện cực đoan này ở một đoạn sau.)

Nhưng bây giờ chúng ta thử nhìn vào thực tế này:
Nhà văn hải ngoại thiếu độc giả. Điều này thật hiển nhiên.
Đa số “Việt kiều” không đọc được tiếng Việt. Muốn có đủ tiếng Việt để thưởng thức một tác phẩm văn chương, chỉ ít độc giả phải học xong chương trình trung học phổ thông bên Việt Nam.

Như thế, nhà văn hải ngoại phải loại ra ngoài danh sách bạn đọc của mình gần như toàn bộ dân số của thế hệ thứ hai (phỏng tính là những người dưới 40 tuổi và ngôn ngữ chính của họ là tiếng nói cuả quê hương thứ hai, một đất nước tôi thấy mình còn xa lạ nhưng con cháu tôi mà có đứa đã gọi nó là “our country” với một lương tâm bình thản.)

Tất nhiên là kiều bào ta sẽ rất hãnh diện nếu có con em trao đổi ðược với cha mẹ bằng tiếng Việt, nhưng vốn tiếng Việt này cũng chỉ đủ để hát karaoke cho vui cửa vui nhà mà thôi, chứ còn lâu mới cày qua nỗi một cuốn tiểu thuyết viết bằng tiếng Việt. Vậy số độc giả mà nhà văn có thể nhắm đến trong cộng đồng là quí ông bà tóc đã ngã màu muối tiêu hay phơ phơ đầu bạc. Nhưng với ngày tháng chẳng còn bao lăm, quĩ thời gian sắp cạn kiệt, người cao niên tất nhiên đâm ra so đo với khoảng thời gian hàng chục giờ phải bỏ ra để đọc cho xong một tác phẩm văn chương.

Nguyễn Gia Kiểng còn rất mực chi li khi ông viết trong lời nói đầu của Tổ quốc ăn năn:
“Thời giờ là cuộc sống, đọc một cuốn sách là bỏ ra một phần của đời mình, vì thế người đọc phải ðược trả giá một cách xứng đáng, nếu không thì chỉ mất thì giờ vô ích, và như thế cuốn sách giống như một vụ mưu sát nhỏ”.

Ngay cả việc tặng sách của mình viết ra cho một người, nhất là người ở tuổi xế chiều, vì thế cũng trở nên là một nghĩa cử rất tế nhị, nghĩa là đừng nên gọi hỏi lại ngýời ta đã đọc tác phẩm của mình hay chưa. Những tin tức đa diện, phong phú, khắp thế giới ðưa về qua các phương tiện truyền thông có khi lại hấp dẫn hơn việc ngồi dùi mài với một cuốn tiểu thuyết tiếng Việt.

Đối diện với số độc giả ngày một thưa dần trong cộng đồng hải ngoại, nhiều nhà văn đã ðưa tác phẩm của mình về xuất bản trong nýớc. Nếu nhiều ca sĩ đã về nước tìm thính giả trong biển người gồm 81 triệu, thì tại sao nhà văn không đi tìm độc giả cho mình trong cách thế tương tự. Nhu cầu giao lưu và hội nhập về phía nhà văn hải ngoại, vì thế, vừa chính đáng vừa bức thiết.

Dẫu sao, phần lớn những nhà văn này tóc cũng đã hoa râm. “Chim bay về núi túi rồi, anh không toan liệu anh ngồi rứa răng?”
Chính đáng, nhưng điều kiện khách quan ở trong nước có cho phép không lại là vấn đề khác. Tất nhiên khi một nhà văn nào đó có sách xuất bản ở trong nước, thì trong cộng đồng lại thì thầm “lời ong tiếng ve”, có khi ðược khởi động từ một đồng nghiệp nào đó, mà động lực chẳng qua “con gà ganh nhau vì tiếng gáy” rồi sau đó mới khoát lên màu cờ sắc áo, chống cọng chống que.

Một nhà văn có bản lãnh không nên run rẩy trước những chuyện vặt này mà vội cho đó là sức ép của những người có thanh thế trong cộng đồng. Xã hội đa nguyên mà! Nếu ðược một số phiếu trên 50 phần trăm, anh nên mở tiệc ăn mừng, đừng nên trông chờ số phiếu trên 90 phần trăm của các nhà lãnh đạo xã hội chủ nghĩa.

Những nhà văn trong nước có ý định giao lýu theo chiều ngược lại, nghĩa là muốn tác phẩm của mình xuất hiện trong cộng đồng di tản cũng cần ý thức vấn đề thiếu độc giả mà nhà văn hải ngoại đang gặp.

“Mai sau dù có bao giờ”-- chẳng hạn trong vòng 5 năm, 10 năm hay 20 năm-- nếu một ngày nào đó thấy tác phẩm của mình bị nằm hôn mê (comatose) trên một kệ sách hải ngoại, xin quí vị đừng vội nghĩ là có bàn tay của “những thành phần chống Cộng cực đoan hay bọn thù nghịch nước ngoài”. Sự thể cũng chỉ vì, quí vị đã lỡ “đem ðàn mà gãi tai trâu” đấy thôi, quí vị đang đối diện với một tuyệt đại đa số đồng bào mù chữ (Việt) thuộc thế hệ thứ hai, thứ ba của làn sóng tị nạn sau biến cố 30-4-1975.

Giao lưu giữa người trong nước và ngoài nước là xu thế không thể nào đảo ngược và đang ào ạt diễn ra trên mọi lãnh vực với cường độ ngày một tăng. Trong lãnh vực giáo dục chẳng hạn, Việt Nam là một trong 20 nước đứng đầu có nhiều sinh viên du học tại Mỹ. Nhiều loại trường quốc tế khác nhau mà mục đích duy nhất là chuẩn bị cho học sinh đi du học nước ngoài mọc lên ngày càng nhiều ở TP Saigon và Hà Nội, với học phí từ 6 ngàn đô la đến trên dưới 10 ngàn đô la một năm.

Có hai nghịch lý nội tại trong hiện tượng trường quốc tế này. Nếu bạn đầu tư hàng chục ngàn đô la cho con cái ra học nước ngoài, bạn có muốn cho con em mình trở về nước phục vụ để gỡ lại vài ngàn đô la một năm hay không? Hỏi tức là trả lời. Dù không ai nói ra, nhưng hiện tượng trường quốc tế này chỉ là một dạng thức chuẩn bị ra đi có trật tự, ODP (Orderly Departure Program) nối dài, mà người di dân không phải là nạn nhân của cuộc đổi đời 1975.

Số liệu cho biết chỉ 20 phần trăm sinh viên VN du học trở về nước sau khi tốt nghiệp. Nghịch lý thứ hai là, con em các quan chức/đảng viên cao cấp chiếm phần lớn sĩ số học sinh cuả các trường quốc tế này, nơi “các cháu” khỏi bị nhồi nhét những môn học chính trị vô bổ. Nói chung chung, các quan tham là thành phần có đủ điều kiện hơn ai hết để cho con ra đi theo diện ODP-nối dài này.

Bush không phải chỉ là một tên diều hâu, mà còn là tên lẻo mép khi ông tiết lộ Nguyễn Tấn Dũng có con lấy Việt kiều. Nhưng đây cũng chỉ là chuyện bên lề, thậm chí không kích thích ðược trí tò mò, bà con trong cộng đồng hải ngoại nghe qua rồi bỏ thôi. Không một người cực đoan nào chịu hi sinh thì giờ và lộ phí, đốt đèn đi tìm con ông Dũng đang ở đâu. Đây là một biểu hiệu văn minh của đồng bào hải ngoại trong tinh thần thượng tôn luật pháp. Nói rộng ra, sự trưởng thành này là một bảo đảm an toàn và tự do cho các nhà làm văn hoá.

Trong chiều giao lưu ngược lại, lượng Việt kiều về thăm quê hương ngày một tăng, nhất là thành phần nay đang ở tuổi về hưu. Nhà nước Việt Nam dự kiến có đến nửa triệu Việt kiều về ăn Tết Mậu Tý (2008). Dù có sự tham dự của các nhà văn trong và ngoài nước hay không, cuộc giao lưu văn hóa vẫn đang xảy ra mạnh mẽ nhờ khối lượng thông tin chuyển đi và mang về của hàng hàng lớp lớp Việt kiều này. Trong những năm qua, hàng triệu cuốn sách đã ðược chuyển tải trong hành lý của Việt kiều. Bộ máy tuyên truyền của Nhà nýớc Việt nam đã lặng lẽ cho nghỉ hưu cụm từ “diễn biến hoà bình”. Còn những người cực đoan trong cộng động, cứ ngồi một chỗ mà nói chuyện “chống văn hoá vận cộng sản” thì cũng chẳng khác gì lấy thúng úp voi. Không khéo, họ lại còn mang tiếng là xem thường khả năng tiếp thu có chọn lọc của đồng bào.

So với hành động võ biền mang màu sắc xã hội đen của mấy chục năm về trước, mà nạn nhân chẳng hạn là Lê Triết của báo Văn nghệ Tiền phong bị giết hay nhà báo Cao Thế Dung bị bắn trọng thương, nhìn lại chặng ðường đã qua, chúng ta phải hãnh diện về những bước tiến của cộng đồng người Việt ở nước ngoài trên con ðường hội nhập, tiếp thu tinh thần dân chủ và nếp sống văn minh.

Cụ thể mà nói, bây giờ ngay cả trong những cuộc tranh luận công khai, thông thường là trên báo chí, đã có những nhà văn bị chụp mũ là cộng sản hay thiên cộng, nhưng đối tượng của những cáo buộc kiểu này vẫn giữ ðược bình tĩnh, không giao động hay sợ hãi.
Hãy lật báo Con Ong ra mà xem ông Nguyễn Văn Chức trao hàng chục nón cối cho ông Bùi Tín và ông Nguyễn Gia Kiểng. Cũng gần đây thôi, ngay trên talawas, có cuộc đối thoại sôi nổi giữa luật sư Nguyễn Hữu Liêm và tiến sĩ Hoàng Cơ Định, trong đó vị lảnh tụ của đảng Việt Tân, bào đệ của cố đề đốc Hoàng Cơ Minh, đã thoải mái gọi luật sư Liêm là người thân cộng. Và tôi tin luật sư Liêm cũng lắng nghe thoải mái thôi, chẳng mảy may lo lắng về an ninh bản thân mình. An tòan trong dị biệt (safe for diversity) là thuộc tính cơ bản của một xã hội đa nguyên.

Nếu có tác phẩm mà ðược kẻ khen, người chê, thậm chí bị chê nhiều hơn khen, cũng là điều đáng mừng, vì ít ra tác phẩm của anh cũng có kẻ đoái hoài. Nếu có ai vì ác ý mà viết bài chụp mũ anh, người đó đã cho anh một ân sủng trá hình (a blessing in disguise) bằng cách vô hình trung kích thích óc tò mò và gia tăng lượng độc giả cho anh. Trí tuệ của một cộng đồng có trình độ văn hoá cao sẽ đánh giá anh công bằng hơn và trả lại cho nhiều hơn chút danh dự tạm thời bị mất

Trần Ngọc Cư

Một cách dịch sát hơn...Nguyễn Ðạt Thịnh

Trong một bản tin của cơ quan thông tấn công giáo VietCatholic, ông Nguyễn Long Thao dịch câu chót lá thư của đức Hồng Y Bertone, Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh gửi đức Tổng Giám Mục Ngô Quang Kiệt như sau, “Tôi xin đoan chắc với Đức Cha rằng, về phần mình, Tòa Thánh, như vẫn làm từ trước tới nay, sẽ luôn truyền đạt những khát vọng chính đáng của người công giáo Việt Nam lên Chính Phủ của nước Ngài."
đức Hồng Y Bertone

Nguyên bản bức thư viết bằng tiếng Pháp như sau, “Je puis vous assurer que le Saint-Siège, pour sa part, comme il l'a toujours fait, ne manquera pas de se faire auprès du Gouvernement de votre pays l'interprète des légitimes aspirations des catholiques vietnamiens.”

Ông Thao dịch rất thoát, nhưng tôi e là chưa sát, và còn để mất một nét quan trọng trong câu này. Một cách dịch sát hơn, “Tôi xin đoan chắc với Đức Cha rằng, về phần mình, Tòa Thánh, như vẫn làm từ trước tới nay, là sẽ không thiếu sót đóng vai trò người thông dịch những khát vọng chính đáng của người công giáo Việt Nam bên cạnh Chính Phủ của nước Ngài."

Tôi không chủ trương việc dịch từng chữ, lối dịch có thể làm tối câu văn và làm mất ý nghĩa nguyên thủy, nhưng trong câu này không thể làm mất chữ “l’interprète” (người thông dịch). Chữ này chuyên chở nhiều châm biếm và nhiều bí hiểm người viết không chủ ý nêu lên, nhưng người đọc không thể không nhận ra.

Một trong nhiều châm biếm là câu hỏi “tại sao lại cần một người Ý thông dịch chính phủ Việt Cộng mới hiểu những khát vọng chính đáng của người công giáo Việt Nam?” Trả lời câu hỏi này có thể giúp tìm ra một vài chân lý, một trong những chân lý đó là sức mạnh: Việt Cộng chỉ hiểu ngôn ngữ của sức mạnh. Sức mạnh của Tòa Thánh dĩ nhiên là sức mạnh tinh thần, sức mạnh công luận. Chính sức mạnh này đã khiến chúng chùn tay, không đàn áp cuộc cầu nguyện của giáo dân biểu tình đòi quyền sở hữu.

Sức mạnh của tòa thánh còn giải thích việc chúng đàn áp Phật Giáo, đàn áp sinh viên và dân oan, những người cũng đang đòi quyền sở hữu nhưng không có sự yểm trợ của sức mạnh công luận mà giáo dân Việt Nam có.
Một trong nhiều bí hiểm là câu hỏi, “Việc Tòa Thánh can thiệp yêu cầu giáo dân ngưng cầu nguyện có lợi cho Việt Cộng không?”

Lập trường của Việt Cộng vẫn là “không trả quyền sở hữu, chỉ cho hay cấp quyền sử dụng”. Trong trường hợp này Việt Cộng chỉ tước quyền sử dụng của chủ tiệm phở và chủ bãi giữ xe gắn máy, không cho họ làm ăn trong tòa Khâm Sứ nữa, và cấp quyền sử dụng bất động sản này cho giáo dân.
Cuộc tranh chấp quyền sở hữu tòa Khâm Sứ Hà Nội là tranh chấp nguyên tắc, vì quyền sở hữu phủ nhận thuyết vô sản. Cuộc tranh chấp nguyên tắc lớn lao này bị lá thư Bertone thu nhỏ vào diện tích của tòa Khâm Sứ, và bị vô hiệu hoá bằng một văn thư Việt Cộng ký cấp cho giáo dân quyền sử dụng một “mặt bằng” rộng vài ngàn thước vuông.

Bí hiểm thứ nhì là câu hỏi, “Nguyễn Tấn Dũng đóng vai trò gì trong lá thư của Tòa Thánh? Hắn có đem ngải nói ra thuyết phục Giáo Hoàng là “… nếu cứ tiếp tục tục hội họp cầu nguyện như vậy có thể chỉ gây thêm lo âu, vì, như thường thấy trong các trường hợp tương tự, việc không kiểm soát được tình hình và biến những buổi tụ họp ấy thành bạo động trong lời nói cũng như hành động là một nguy cơ thực sự.”

Dũng đem vụ công an đánh đàn bà hôm 25 tháng Giêng ra dẫn chứng cái “nguy cơ thực sự” này chăng?

Dũng đã xin Toà Thánh để hắn “trị” Linh mục Nguyễn Văn Lý, giờ này có phải cũng hắn khiến đức Hồng Y Bertone viết, “… nhân danh Đức Thánh Cha, người thường xuyên được báo cáo về những diễn biến đang xẩy ra, tôi xin Đức Cha vui lòng can thiệp, để tránh những hành động có thể gây mất trật tự chung và giúp tình hình trở lại bình thường. Nhờ đó, trong bầu khí lắng dịu hơn, việc đối thoại với các cấp Chính Quyền sẽ được nối lại, để tìm ra một giải pháp thỏa đáng cho vấn đề tế nhị này.”

Nhà nghiên cứu Trần viết Ðại Hưng vừa phổ biến bài “Kỹ thuật gỡ ngòi nổ biểu tình”, một kỹ thuật Việt Cộng đã áp dụng để hoá giải cuộc biểu tình của giáo dân Nha Trang nhiều năm trước, qua lời kể lại của Linh mục Lưu Minh Hoàng.

Xin đề nghị ông Ðại Hưng gặp Tổng Giám Mục Ngô Quang Kiệt nghe Ngài kể thêm một kỹ thuật mới toanh để gỡ ngòi nổ của cuộc biểu tình tại tòa Khâm Sứ Hà Nội qua hình thức vô cùng bất bạo động là cầu nguyện.

Và xin bạn đọc tìm thêm nhiều bí hiểm khác, nhiều châm biếm khác nữa quanh chữ Tây “l’interprète”, vai trò thông dịch viên của Tòa Thánh trong cuộc thảo luận giữa những người Việt Nam nói cùng một ngôn ngữ.

Nguyễn Ðạt Thịnh

Friday, January 25, 2008

CUỘC THẢM SÁT TẠI KHE ĐÁ MÀI (tết Mậu Thân)

Lm Phêrô Nguyễn Hữu Giải & Lm Phêrô Phan Văn Lợi

Vài lời mở đầu Biến cố tết Mậu Thân sắp được hầu hết toàn thể dân tộc VN, đặc biệt nhân dân miền Nam, kỷ niệm lần thứ 40 với trái tim vẫn còn rỉ máu, vì hàng trăm ngàn nạn nhân của cuộc thảm sát này –mãi cho tới hôm nay- chưa bao giờ nghe được một lời tạ lỗi và thấy được một cử chỉ sám hối từ phía các tay đồ tể là đảng CSVN, đồng bào ruột thịt của họ. Chúng tôi nói là hàng trăm ngàn người, vì ngoài con số 14.300 nạn nhân vô tội gồm tu sĩ, công chức, giáo sư, giáo viên, sinh viên, học sinh, dân thường ở miền Nam (riêng Huế chiếm gần một nửa), còn phải kể đến 100.000 bộ đội miền Bắc (con số do chính CS đưa ra) đã bị nướng vào cuộc tàn sát dân tộc này, cuộc tàn sát man rợ nhất lịch sử đất nước mà người chủ xướng là Hồ Chí Minh và các lãnh đạo cao cấp trong đảng CS thời đó.

Chúng tôi viết lên bài này như nén hương lòng tưởng nhớ các ân sư, thân nhân, bằng hữu, đồng nghiệp của chúng tôi đã bị CS tàn sát trong biến cố ấy như 3 linh mục người Huế là Hoàng Ngọc Bang, Lê Văn Hộ, Nguyễn Phúc Bửu Đồng, ba linh mục người Pháp là Guy, Cressonnier và..., 3 tu sĩ dòng Thánh Tâm là Héc-man, Bá Long, Mai Thịnh, ba chủng sinh là Nguyễn Văn Thứ, Phạm Văn Vụ và Nguyễn Lương, hai sư huynh dòng La San là Agribert và Sylvestre cùng nhiều người khác…

Chúng tôi cũng viết lên bài này như lời kêu gọi đảng và nhà cầm quyền CSVN phải biết thừa nhận sự thật, lãnh nhận trách nhiệm, công nhận tội ác tầy trời mà chính họ đã gây ra cho dân tộc VN trong những ngày xuân năm 1968, phải chấm dứt ngay việc trình bày biến cố Mậu Thân như một chiến thắng lừng lẫy, phải phục hồi danh dự cho các oan hồn bằng cách chính thức tạ tội và để tự do cho bất cứ cá nhân hay tập thể nào tưởng nhớ các nạn nhân này, phải tôn tạo ít nhất ngôi mộ tập thể chôn cất di hài của họ tại núi Ba Tầng (núi Bân), phía Nam thành phố Huế.

Ngôi mộ này lưu giữ hơn 400 bộ hài cốt chủ yếu bốc từ Khe Đá Mài nhưng đã bị chính CS phá đổ trụ bia và để cho hoang phế suốt 32 năm trời. Đây cũng là điều mà mới đây, trong Thỉnh nguyện thư viết ngày 29-09-2007 cùng 124 Kitô hữu VN khác, chúng tôi đã đề nghị với Hội đồng Giám mục Việt Nam: “Việc tưởng nhớ, cầu nguyện, minh oan cho họ (các nạn nhân biến cố Mậu Thân) để linh hồn họ được giải thoát, gia đình họ được an ủi là căn cốt trong truyền thống của mọi tôn giáo và nhất là của Kitô giáo.

Đây cũng là cơ hội để các đao phủ thảm sát đồng bào bày tỏ thành tâm thiện chí, thống hối lỗi lầm, dọn đường cho việc hòa giải dân tộc cách đích thực. Nhớ lại năm 2002, nhân kỷ niệm 30 năm biến cố Đại lộ kinh hoàng Quảng Trị (1972), Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất đã làm lễ cầu siêu cho các nạn nhân. Chúng con thiết tưởng Công giáo chúng ta cũng nên nhân cơ hội tưởng niệm 40 năm biến cố Tết Mậu Thân để làm nghĩa cử đối với các oan hồn uổng tử đồng bào đồng đạo. Vậy chúng con kính xin Quý Đức Cha và Hội đồng Giám mục can đảm tổ chức lễ cầu nguyện khắp nơi cho các nạn nhân vô tội, đặt ra một ngày tạm gọi là “ngày nhớ Mậu thân”.

Đồng thời yêu cầu nhà cầm quyền cộng sản dựng một tấm bia mới tại nghĩa trang Ba Tầng (thành phố Huế), nơi chôn cất hài cốt của hơn 400 nạn nhân, vì tấm bia cũ đã bị phá hủy ngay sau năm 1975”. Trong toàn bộ biến cố Tết Mậu Thân, có lẽ những gì xảy ra tại Huế là đau thương và đánh động hơn cả. Nhưng trong những gì xảy ra tại Huế, thì có lẽ cuộc thảm sát tại Khe Đá Mài là rùng rợn, dã man và thê thảm nhất.

Tiếc thay, theo sự am hiểu của chúng tôi, hình như người ta chỉ biết đến kết cục của nó là hàng trăm bộ hài cốt dồn lại một đống dưới khe sau khi thịt thối rữa bị nước cuốn đi lâu ngày, từ đó suy diễn ra sự việc hơn là biết rõ diễn tiến của toàn bộ sự việc kể từ lúc các nạn nhân bắt đầu bị dẫn đi đến chỗ hành quyết.

Lý do là vì chỉ có hai con người duy nhất trong đoàn tử tội đã chạy thoát được trước khi thảm kịch xảy đến, họ nắm được một ít chi tiết nhưng lại chẳng biết rõ địa điểm, do vụ việc xảy ra giữa đêm khuya trong rừng già; họ lại còn quá trẻ rồi sau đó đăng lính, mất hút vào cơn bão chiến tranh, khiến mãi tới ngày 19-09-1969, tức gần hai năm sau, nhờ khai thác tù binh Việt cộng, chính phủ VNCH mới biết đó là Khe Đá mài trong vùng núi Đình Môn, Kim Ngọc, thuộc quận Nam Hòa, tỉnh Thừa Thiên (xã Dương Hòa, huyện Hương Thủy ngày nay) và mới tiến hành việc tìm kiếm hài cốt các nạn nhân xấu số.

Thời gian sau, một trong hai người đã chết trận, đem theo bí mật xuống đáy mồ. Chúng tôi may mắn gặp được chứng nhân duy nhất còn lại, nay gần lục tuần. Ông đã tường thuật mọi việc cho chúng tôi khá tỉ mỉ. Nhưng vì lý do an ninh của đương sự, chúng tôi viết theo dạng tự thuật để khỏi nêu tên ông.

Chúng tôi cũng xin phép bỏ đi nhiều chi tiết có thể giúp CS lần hồi dấu vết của ông để báo thù.
Lm Phêrô Nguyễn Hữu Giải Lm Phêrô Phan Văn Lợi

* * * * * * * * * * *Hồi ấy tôi mới 17 tuổi, đang là học sinh trung học đệ nhị cấp. Vì tình hình bất an, gia đình tôi đã từ quê chạy về thành phố, cư ngụ tại giáo xứ Phủ Cam, thôn Phước Quả, xã Thủy Phước, tỉnh Thừa Thiên (nay gọi là phường Phước Vĩnh, thành phố Huế) từ mấy năm trước. Sáng sớm mồng một tết Mậu Thân, tôi cùng gia đình đi thăm bà con thân thuộc và du xuân với các bạn đồng trang lứa, trong một khung cảnh tạm an bình, vắng tiếng súng, nhờ cuộc hưu chiến mà hai miền Nam Bắc đã cam kết tuân giữ. Bỗng nhiên, khuya mồng một rạng mồng hai tết, nhiều tiếng đại bác và súng lớn súng nhỏ vang rền khắp xứ đạo của chúng tôi. Sáng hôm sau, tôi nghe nói Việt Cộng đang tấn công vào toàn bộ thành phố Huế và đã chiếm nhiều nơi rồi.

Hoảng hốt, cả gia đình tôi cũng như rất nhiều giáo dân chạy đến nhà thờ (lúc ấy mới hoàn thành phần cung thánh và hai cánh tả hữu) để ẩn trú, vì đó là nơi an toàn về mặt thể lý (xây vững chắc, tường vách dày, trần xi măng rất cao) cũng như về mặt tâm lý (có thể trông cậy vào ơn phù hộ của Chúa và đông đảo người bên nhau thì bớt hãi sợ…). Tôi thấy đủ hạng: nữ nam già trẻ, linh mục tu sĩ, ngồi chen chúc nhau cả mấy ngàn người (giáo xứ Phủ Cam lúc đó lên tới 10.000 giáo dân).

Đang khi ấy, ở bên ngoài, lực lượng địa phương quân, nhân dân tự vệ cùng các quân nhân chính quy về nghỉ phép hợp đồng tác chiến, chống giữ không cho Cộng quân tiến vào giáo xứ từ hướng An Cựu, Bến Ngự, Nam Giao, Ngự Bình...

Cuộc chiến đấu xem ra rất ác liệt! Thế nhưng, đến chiều mồng 6 Tết, do lực lượng quá nhỏ, lại không có tiếp viện (vì mặt trận lan khắp cả thành phố Huế và tỉnh Thừa Thiên), các chiến sĩ đang bảo vệ giáo xứ đành phải rút lui, bỏ chạy. Thế là VC tràn vào!

Khuya hôm đó, lúc 1g sáng, chúng mang AK và đèn đuốc xông vào nhà thờ Phủ Cam để gọi là “bắt đầu hàng” và lục soát mọi ngõ ngách. Sau này tôi mới biết chúng có ý lùng bắt cha xứ mà chúng nghi là người chỉ huy cuộc kháng cự, lùng bắt tất cả những ai mà chúng nghĩ đã chống cự lại chúng trong 5 ngày qua, cùng mọi cán bộ viên chức chính phủ Việt Nam Cộng Hòa, như xảy ra tại nhiều nơi khác trong thành phố Huế lúc ấy.

Thấy chúng vừa xuất hiện, tôi liền lợi dụng bóng tối, nhanh chân chạy đến cầu thang sắt phía cánh trái nhà thờ (gần mộ Đức Cố Tổng Giám mục Nguyễn Kim Điền hiện nay), leo lên trần xi măng, sát mái ngói. Từ trên đó, qua mấy lỗ trổ sẵn để gắn đèn cao áp (nhưng chưa gắn), tôi mục kích khá rõ sự việc diễn ra bên dưới.

Tôi thấy lố nhố VC địa phương (du kích nằm vùng) lẫn bộ đội chính quy miền Bắc. Chúng lật mặt từng người, chỉ chỏ bên này bên kia. Một câu nói được lặp đi lặp lại: - Đồng bào yên tâm! Cách mạng đến là để giải phóng! Các mẹ, các chị, các em có thể ra về. Còn các anh được mời đi học tập, chỉ 3 ngày thôi!

Không sao đâu!!! Thế là mọi tráng niên và thanh niên từ 15 đến 50 tuổi đều bị lôi đứng dậy và dẫn đi, dù là học sinh, thường dân hay công chức…. Tiếng kêu khóc thảm thiết vang động cả nhà thờ. Con khóc cha, vợ khóc chồng, cha mẹ khóc con.

Ai nấy linh cảm chuyến đi “học tập” này sẽ chẳng có ngày đoàn tụ. Sau này tôi biết thêm là linh mục quản xứ chúng tôi, cha Nguyễn Phùng Tuệ, nhờ ngồi giữa đám nữ tu dòng Mến Thánh Giá với lúp đội trên đầu, nên may mắn chẳng bị VC nhận diện. Bằng không thì bây giờ ngài đã xanh cỏ.

VC ở lại trong nhà thờ suốt đêm hôm đó vài tên, còn những tên khác đi lùng khắp giáo xứ để bắt thêm một số người nữa, cũng từ 15 đến 50, thành thử có nhiều thanh niên hay học sinh gặp nạn.

Sáng hôm sau, lúc 8 giờ, bỗng có hai tên VC theo thang sắt trèo lên trần và khám phá ra tôi. Một đứa tên Hồ Sự, du kích gốc Long Hồ, vừa được đồng bọn giải thoát khỏi nhà lao Thừa Phủ (là nhà lao nằm giữa lòng thành phố Huế, ngay sau lưng tòa hành chánh tỉnh). Tên kia là Đỗ Vinh, sinh viên, người gốc làng Sịa.

Sau khi lôi tôi xuống, chúng hỏi tôi tại sao lại trèo lên núp (nấp). Tôi trả lời là vì nghe con nít khóc ồn ào, chịu không nổi, phải trèo lên đấy để nghỉ. Chúng dẫn một mình tôi -lúc ấy chẳng còn hồn vía gì nữa- đi xuống dốc nhà thờ, nhưng đến chắn xe lửa thì quẹo trái, men theo đường xe lửa tới chắn Bến Ngự. Từ đây, chúng dẫn tôi lên chùa Từ Đàm là nơi VC đang đặt bản doanh.

Chúng rất đông đảo, vừa sắc phục vừa thường phục, vừa bộ đội miền Bắc vừa du kích nằm vùng miền Nam . Vào trong khuôn viên chùa, tôi nhận thấy ngôi nhà tăng 5 gian thì 4 gian đã đầy người bị bắt, đa số là giáo dân giáo xứ Phủ Cam của tôi. Gian thứ 5 (đối diện với cây bồ đề) còn khá trống, để nhốt những người bị bắt trong ngày mồng 7 Tết. Tôi cũng trông thấy ông Tin, chủ hiệu ảnh Mỹ Vân, người rất đẹp trai, đang bị trói nơi cây mít. Một tên VC nói:

- Thằng ni trắng trẻo chắc là cảnh sát, bắn quách nó đi cho rồi!May thay, có một người trong nhóm bị bắt đã vội lên tiếng:

- Tội quá mấy anh ơi, đây là ông Tin chụp ảnh tại Bến Ngự, cảnh sát mô mà cảnh sát!

Nhờ thế ông Tin thoát nạn, được cho về. Tiếp đó, VC đưa cho tôi một tờ giấy để làm bản lý lịch. Chúng bảo phải khai rõ tên cha, tên mẹ, tên mình, nguyên quán ở đâu, cha mẹ làm chi, bản thân bây giờ làm chi. Khai rõ ràng chính xác, Cách mạng sẽ khoan hồng. Khai tơ lơ mơ, khai dối láo là bắn ngay tại chỗ.

Lúc ấy không hiểu sao Chúa cho tôi đủ sự thông minh và điềm tĩnh nên đã khai hoàn toàn giả, giả từ tên cha mẹ đến tên mình, và giả mọi chi tiết khác, như nghề của cha là kéo xe ba gác, nghề của mẹ bán rau hành ở chợ Xép, bản thân thì đang học trường Kỹ thuật!?!

May mà bọn VC chẳng kiểm tra chéo bằng cách hỏi những người cùng giáo xứ bị bắt đêm hôm trước. Bằng không thì tôi cũng rồi đời tại chỗ!Chúng tôi ngồi tại chùa Từ Đàm suốt cả ngày mồng 7 Tết, không được cho ăn gì cả. Lâu lâu tôi lại thấy VC dẫn về thêm một số tù nhân, trong đó tôi nhớ có cậu Long, 16 tuổi, học sinh, con ông Nguyện ở xóm Đường Đá giáo xứ Phủ Cam.

Thỉnh thoảng chúng lại trói ai đó vào gốc cây bồ đề, bắn chết rồi chôn ngay trong sân chùa. Sau này người ta đếm được có 20 xác, trong đó có anh Hoàng Sự, vốn là cảnh sát gác lao Thừa Phủ, bị đám VC khi được thoát tù đã bắt đem theo lên đây.

VC cũng cho một vài kẻ về nhắn thân nhân bới cơm nước lên cho người nhà, nhưng với điều kiện: nhắn xong phải đến lại trong ngày, bằng không bạn bè sẽ bị chết thế. Thế là một số anh em Phủ Cam lên tiếng xin thả ông Hồ (khá lớn tuổi, làm nghề hớt tóc, nhà ở gần cabin điện đường Hàm Nghi) để ông về lo chuyện tiếp tế thực phẩm. Tay VC liền hỏi: “Ai tên Hồ?” thì có một cậu thanh niên nào đó nhảy ra nói: “Hồ đây! Hồ đây!” Thế là nó được thả về và rồi trốn luôn, thoát chết.

Một vài bạn trẻ cùng tuổi với tôi cũng được cho về nhắn chuyện bới xách rồi quyết không lui, nhờ vậy thoát khỏi cơn thảm tử. Còn ai vì hãi sợ hay thương bạn mà lên lại Từ Đàm thì cuối cùng bị mất mạng như tôi sẽ kể. Các “sứ giả” về thông báo với bà con là ai có thân nhân “đi học tập” hãy bới lương thực lên chùa Từ Đàm. Vậy là vài hôm sau, người ta ùn ùn gánh gồng lên đó gạo cơm, cá thịt, muối mắm, bánh trái ê hề (Tết mà!)… Họ chẳng thấy thân nhân đâu mà chỉ gặp mấy tên cán bộ VC bảo họ hãy an tâm trở về nhưng để đồ ăn lại. Nhờ mưu mô thâm độc này mà VC tạo được một kho lương thực khổng lồ để ăn mà đi giết người tiếp!!

Lân la dò hỏi và nhìn quanh, tôi thấy trong số thanh niên Phủ Cam bị bắt có rất nhiều người bạn của tôi: anh Trị tây lai con ông Ngọc đàn ở nhà thờ, con trai ông Hoàng lương y thuốc Bắc ở chợ Xép, hai con trai ông Thắng nấu rượu, hai con trai ông Vang thổi kèn, anh Thịnh con ông Năm, hai anh em Bình và Minh con ông Thục mà một là bạn học với cha Phan Văn Lợi… Tôi cũng nghe nói có hai thầy đại chủng viện mà sau này tôi mới biết là thầy Nguyễn Văn Thứ, nghĩa tử của cha Nguyễn Kim Bính và bạn cùng lớp với cha Nguyễn Hữu Giải, rồi thầy Phạm Văn Vụ, đồng nghĩa phụ với cha Lợi…

Khi trời bắt đầu sẫm tối, VC bắt chúng tôi ra sân xếp hàng và một tên tuyên bố:

- Anh em yên tâm! Như đã nói, Cách mạng đưa anh em đi học tập 3 ngày cho thấm nhuần đường lối rồi sẽ về thôi! Bây giờ chúng ta lên đường!Rồi chúng bắt đầu dùng dây điện thoại trói thúc ké từng người một chúng tôi, trói xong chúng xâu lại thành chùm bằng một sợi dây kẽm gai, 20 người làm một chùm.

Tôi nhớ là đếm được trên 25 chùm, tức hơn 500 người.

Khi chúng tôi bị lôi ra đường (đường Phan Bội Châu hiện giờ), chừng 7g tối, tôi thấy có một đoàn cố vấn dân sự Hoa Kỳ khoảng 14 người cũng bị trói nhưng sau đó được dẫn đi theo ngã khác hẳn.

Áp giải chúng tôi lúc này không phải là VC nằm vùng, địa phương, nhưng là bộ đội miền Bắc, khoảng 30 tên. Bọn nằm vùng ở lại để đi bắt người tiếp.

Bỗng một kẻ mặc áo thầy chùa xuất hiện, đến cạnh chúng tôi mà nói: - Mô Phật! Dân Phủ Cam bị bắt cũng nhiều đây! Chỉ thiếu Trọng Hê và Phú rỗ!- Trọng (con ông Hê) và Phú (mặt rỗ) là hai thanh niên công giáo, nhưng lại là “tay anh chị” khét tiếng cả thành phố. Về sau tôi được biết đa phần những thanh niên bị bắt đêm mồng 6 Tết tại nhà thờ Phủ Cam và sau đó bị giết chết đều là học sinh, sinh viên, thanh niên nhút nhát hiền lành. Còn hạng can đảm, có máu mạo hiểm hay hạng “du dãng, anh chị” đều đã đi theo binh lính, dân quân để chiến đấu tự vệ hoặc nhanh chân trốn chạy, không tới nhà thờ trú ẩn, nên đều thoát chết. Sự đời thật oái oăm!

Hết đường Phan Bội Châu, chúng tôi đi vào đường Tam Thai (bên trái đàn Nam Giao), sau đó men theo đường vòng đan viện Thiên An, xuôi về lăng Khải Định (xin xem bản đồ). Từ con đường trước lăng Khải Định, VC dẫn chúng tôi bọc phía sau trụ sở quận Nam Hòa (lúc đó chưa bị chiếm), ra đến bờ sông Tả Trạch (thượng nguồn sông Hương). Chúng tôi lầm lũi bước đi trong bóng tối, giữa trời mờ sương và giá lạnh, vừa buồn bã vừa hoang mang, tự hỏi chẳng biết số phận mình rồi ra thế nào, tại sao VC lại tấn công vào đúng ngày Xuân, giữa kỳ hưu chiến!?!

Tới bờ sông, VC cho chặt lồ ô (nứa) làm bè để tất cả đoàn người vượt qua phía bên kia mà sau này tôi mới biết là khu vực lăng Gia Long, thuộc vùng núi Tranh hay còn gọi là vùng núi Đình Môn Kim Ngọc. Lúc ấy vào khoảng 9g tối.

Từ đó, chúng tôi bắt đầu đi sâu vào rừng, lúc lên đồi, lúc xuống lũng, lúc lội qua khe, lần theo con đường mòn mà thỉnh thoảng lại được soi chiếu bằng những cây đèn pin hay vài ngọn đuốc của 30 tên bộ đội. Tôi thoáng thấy tre nứa và cây cổ thụ dày đặc. Trời mưa lâm râm. Đến khoảng 11g rưỡi đêm, chúng tôi được cho dừng lại để tạm nghỉ ăn uống. Tôi đoán chừng đã đi được hơn chục cây số. Mỗi người được phát 1 vắt cơm muối mè, đựng trên lá ráy.

Hai cánh tay vẫn bị trói. Ít người ăn nổi. Riêng tôi làm 2 vắt. Ăn xong thì được cho ngủ. Chúng tôi ngồi gục đầu dưới cơn mưa, cố gắng chợp mắt để lấy lại sức. Bỗng nhiên như có linh tính, tôi chợt choàng dậy và thấy rung động toàn thân hết sức dữ dội. Máu tôi sôi sùng sục trong đầu. Có chuyện chẳng lành rồi đây!

Quả thế, tôi thoáng nghe hai tên VC gần kề nói nhỏ với nhau: “Trong vòng 15–20 phút nữa sẽ thủ tiêu hết bọn này!” Tôi nghe mà bủn rủn cả người! Nghĩ mình đang là học sinh vô tội, lại còn trẻ trung, thế mà 15 phút nữa sẽ bị giết chết, tôi như muốn điên lên. Dù thế tôi vẫn cầu nguyện: “Lạy Chúa, từ lâu Chúa dạy con phải hiền lành thật thà, không được làm hại ai, vậy mà giờ đây lại có người muốn giết con và các bạn của con nữa. Xin Chúa ban cho con mưu trí, can đảm và sức mạnh để tự giải thoát mình…”. Tôi ghé miệng vào tai thằng bạn bị trói ngay trước mặt: “Tụi mình rán mở dây mà trốn đi! Mười lăm phút nữa là bọn hắn bắn chết hết đó!”.

Chúng tôi quặt ra tay sau, âm thầm lần múi dây trói. Nhờ trời vừa mưa vừa tối, dây điện thoại lại trơn nên chỉ ít phút sau là nút buộc lỏng, vung mạnh cánh tay là sẽ bung ra.

Chúng tôi cũng mở múi buộc dây thép gai đang nối mình với những người khác. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn giữ vị thế bị trói thúc ké, để bọn VC khỏi nghi ngờ. Tôi dặn thằng bạn tiếp: “Hễ tao vỗ nhẹ sau lưng là tụi mình chạy nghe!” Đánh thức chúng tôi dậy xong, một tên lên tiếng nói lớn cho cả đoàn:

- Chúng ta sắp đến trại học tập rồi. Vậy trong anh em ai có một là vàng, hai là tiền, ba là đồng hồ, bốn là bật lửa thì nộp lại để Cách mạng giữ cho, học xong 3 ngày sẽ trả. Kẻo vào trại, ăn cắp lẫn nhau rồi lại đổ lỗi cho Cách mạng, nói xấu cán bộ!

Thế là mọi người riu ríu và khổ sở móc ra những thứ quý giá còn giữ trong người. Ai chậm chạp hoặc ngần ngừ thì mấy tên bộ đội tới “giúp” cho. Bọn chúng lột sạch và cho tất cả vào mấy cái ba lô vải. Lúc đó tôi mới để ý thấy tay bộ đội áp giải chùm của tôi đang mang trên hai vai và cột quanh lưng ít nhất cả chục cái radio lớn nhỏ mà chắc hắn đã cướp được của dân dưới thành phố.

Với khẩu AK trên tay lại thêm từng ấy máy móc trên người, hắn bước đi lặc lè, chậm chạp, khá cách quãng mấy tên khác. Chúng tôi lại bắt đầu đi xuống dốc. Tôi nghe có tiếng nước róc rách gần kề. Lại một khe nữa! Được vài bước, tôi vỗ nhẹ vào lưng thằng bạn. Cả hai chúng tôi vung tay, dây tuột, và nhanh nhẹn phóng ra khỏi hàng. L

ấy hết sức bình sinh, tôi đá mạnh vào gót rồi vào dưới cằm tên bộ đội áp giải (tên mang cả chùm radio ấy!). Hắn ngã nhào. Hai chúng tôi lao vào rừng lồ ô.

Bọn VC tri hô lên: “Bắt! Bắt! Có mấy thằng trốn” rồi nổ súng đuổi theo chúng tôi. Chạy khoảng mấy chục mét, thoáng thấy có một lèn đá -vì trời không đến nỗi tối đen như mực- tôi kéo thằng bạn lòn vào trong mất dạng. Tôi dặn hắn: “VC nó kêu, nó dụ, tuyệt đối không bao giờ ra nghe! Ra là chết!” Một lúc sau, tôi nghe có tiếng nói trong bóng đêm: “Bọn chúng chạy mất rồi, nhưng rừng sâu thế này khó mà thoát chết nổi! Thôi đi tiếp!!!”.

Khi nghe tiếng đoàn người đi khá xa, chúng tôi mới bò ra khỏi lèn, đi ngược lên theo hướng đối nghịch. Chừng 15-20 phút sau, tôi bỗng nghe từ phía dưới vọng lên tiếng súng AK nổ vang rền và lựu đạn nổ tới tấp, phải mấy chục băng và mấy chục quả. Một góc rừng rực sáng! Chen vào đó là tiếng khóc la khủng khiếp –chẳng hiểu sao vọng tới tai chúng tôi rõ ràng- khiến tôi dựng tóc gáy, nổi da gà và chẳng bao giờ quên được. Hai chúng tôi đồng nấc lên: “Rứa là chết cả rồi! Rứa là chết cả rồi! Trời ơi!!!” Lúc đó khoảng 12 đến 12g30 khuya đêm mồng 7 rạng ngày mồng 8 Tết.

Tôi bàng hoàng bủn rủn. Sao lại như thế? Các bạn tôi dưới ấy đều là những người hiền lành, chưa lúc nào cầm súng, chưa một ngày ra trận, chẳng hề làm hại ai, họ có tội tình gì? Bọn chúng có còn là người Việt Nam nữa không? Có còn là người nữa không? Sau này tôi mới biết đấy là vụ thảm sát khủng khiếp nhất trong cuộc chiến Quốc-Cộng. danh Khe Đá Mài –mà lúc ấy tôi chưa rõ- in hằn vào lịch sử nhân loại và cứa vào da thịt dân tộc như một lưỡi dao sắc không bao giờ cùn và một thỏi sắt nung đỏ chẳng bao giờ nguội.Chúng tôi tiếp tục chạy, chạy mãi, bất chấp lau lách, gai góc, bụi bờ, vừa chạy vừa thầm cảm tạ Chúa đã cho mình thoát chết trong gang tấc nhưng cũng thầm cầu nguyện cho những người bạn xấu số vừa mới bị hành quyết quá oan ức, đau đớn, thê thảm.

Sáng ra thì chúng tôi gặp lại con sông. Biết rằng bơi qua ngay có thể gặp bọn VC rình chờ bắt lại, chúng tôi men theo sông, ngược lên thượng nguồn cả mấy cây số, đến vùng Lương Miêu thượng. Tới chỗ vắng, tôi hỏi thằng bạn:- Mày biết bơi không? - Không! - Tao thì biết. Thôi thì hai đứa mình kiếm hai cây chuối. Mày ôm một cây xuống nước trước, tao ôm một cây bơi sau, đẩy mầy qua sông. Rán ôm thật chặt, thả tay là chìm, là chết đó. Trời này lạnh tao không lặn xuống cứu mày được mô!Đúng là hôm đó trời mù sương và lạnh buốt. Thời tiết ấy kéo dài cả tháng Tết tại Huế. Có vẻ như Ông Trời bày tỏ niềm sầu khổ xót thương bao nạn nhân vô tội ở đất Thần Kinh này. Vừa bơi tôi vừa miên man nghĩ tới các bạn tôi. Máu của họ có xuôi theo triền dốc, hòa vào giòng nước sông Tả trạch này chăng? Oan hồn họ giờ đây lảng vảng nơi nào? Có ai còn sống không nhỉ?

Chúng tôi cập gần bến đò Lương Miêu. Từ đây, xuôi dòng sẽ về trụ sở quận Nam Hòa, hy vọng gặp binh lính quốc gia, nhưng cũng có nguy cơ gặp bọn VC chặn đường bắt lại. Thành thử chúng tôi nhắm hướng bắc, tìm đường về Phú Bài. Thằng bạn tôi, do suốt đêm bị gai góc trầy xước, đề nghị đi trên đường quang cho thoải mái.

Tôi gạt ngay: - Ban đêm thì được, chớ ban ngày thì nguy lắm. Chịu khó lần theo đường mòn! Chúng tôi thấy máu và bông băng rơi vãi nhiều nơi, chứng tỏ có trận đánh gần đâu đó. Đang đi, tôi đột nhiên hỏi thằng bạn: - Chừ gặp dân thì mày trả lời ra răng, nói tao nghe.

- Nhờ anh chứ tôi thì chịu! Lúc khoảng 9g, chúng tôi gặp 3 thằng bé chăn trâu. Tôi lên tiếng nói:

- Hai anh là học sinh ở đường Trần Hưng Đạo dưới phố (con đường chính của khu buôn bán, không nói là Phủ Cam). Cách mạng (không gọi là Việt cộng) số về đánh dưới, số còn trên ni. Hai anh vừa mang gạo lên chiến khu hôm qua cho họ. Nay họ cho hai anh về, nhưng ướt cả áo quần lại đói nữa. Mấy em biết Cách mạng có ở gần đây không, chỉ cho hai anh, để hai anh kiếm chút cơm ăn, kẻo đói lạnh quá!

- Hai anh qua khỏi đường này thì sẽ thấy mấy ông Cách mạng đang hạ trâu ăn mừng! Thế là chúng tôi hoảng hốt tuôn vào rừng lại. Chạy và chạy, chạy tốc lực, chạy như điên, không dừng lại để nghỉ. Một đỗi xa, chúng tôi mới hướng ra lại đồng bằng.

Bỗng một đồn lính xuất hiện đằng xa, đến gần thấy bên trong lố nhố mũ sắt. Phe ta rồi! Lần này thì vô đây chứ không đi mô nữa cả. Nhất định vô! Lúc đó khoảng 10 giờ trưa. Đây là đồn biên phòng của một đơn vị quân lực VN Cộng Hòa. Chúng tôi nghe từ trong đồn có tiếng dõng dạc vang vọng: - Hai thằng VC muốn về hồi chánh hả? Vào đi! Nhớ để tay lên đầu. Thả tay xuống là bắn đó!

Chúng tôi nhất nhất tuân theo. Vào được bên trong, hoàn hồn, chúng tôi mới nói: - Hai đứa em là học sinh ở dưới Phủ Cam, Phước Quả, bị VC bắt lên rừng từ tối hôm qua với mấy trăm người khác. Nghe tụi nó định giết hết, hai đứa em đã liều mở dây trói, đánh thằng VC rồi bỏ chạy. Còn mấy người kia chắc là chết hết cả rồi! Giờ tụi em chỉ có một nguyện vọng : xin đồn phát súng cho bọn em đánh giặc với, chớ không thể đi ra khỏi đồn nữa.

Viên sĩ quan chỉ huy cất tiếng: - Tổ quốc đang lâm nguy! Đứa con nào trung, đứa con nào hiếu lúc này là biết liền. Thôi, mấy em thay áo quần, xức thuốc xức men, ăn uống thoải mái rồi ở lại với mấy anh. Tội nghiệp!!!Họ hỏi chúng tôi về chỗ xảy ra cuộc hành hình nhưng chúng tôi hoàn toàn không thể trả lời được. Giữa rừng rậm lại đêm khuya, biết đâu mà lần. Gần nửa tháng sau tôi mới gặp lại gia đình họ hàng, bằng hữu thuộc giáo xứ Phủ Cam đang chạy về lánh nạn tại Phú Lương và Phú Bài. Hai chúng tôi quyết định bỏ học để đăng lính. Phải cầm súng bảo vệ tổ quốc thôi. Phải báo thù cho anh em bạn bè bị VC giết quá ư dã man, tàn ác, vô nhân đạo.

Tôi nhập bộ binh. Thằng bạn tôi đi nhảy dù. Nhưng vài năm sau, tôi nghe tin nó chết trận! Tội nghiệp thật, nhưng đó là cái chết ý nghĩa!Đến gần tháng mười năm 1969, nhờ bắt được và khai thác mấy tù binh VC, chính phủ VNCH mới biết địa điểm tội ác chính là Khe Đá Mài, nằm trong rừng Đình Môn Kim Ngọc thuộc quận Nam Hòa (nay là xã Dương Hòa, quận Hương Thủy).

Nơi đây không thể vào được bằng xe vì đường đi không có hoặc không thể đi lọt, mà chỉ vào được bằng lội bộ. Cây cối chỗ này rất cao, lá dày và mọc theo kiểu hai tầng, tầng thấp gồm những bụi tre và cây nhỏ, tầng cao gồm những cây cổ thụ, với những nhánh lớn xoè ra như lọng dù che khuất đi những gì bên dưới. Bên dưới hai tầng lá này, ánh sánh mặt trời không chiếu sáng nổi.

Đúng là nơi có thể giết người mà không cần phải chôn cất. Công binh đã phải bỏ hai ngày, dùng mìn phá ngã các cây cổ thụ để tạo ra một khoảng trống lớn đủ cho máy bay trực thăng đáp xuống, và tiểu đoàn 101 Nhảy Dù Quân lực VNCH đã phụ trách việc bốc các di hài nạn nhân. Các binh sĩ đã tìm thấy cuối một khe nước chảy trong veo (về sau mang thêm tên Suối Máu, Phủ Cam Tử lộ), cả một núi hài cốt, nào sọ, nào xương sườn, nào xương tay xương chân trắng hếu, nằm rời rạc, nhưng cũng có những bộ còn khá nguyên.


Xen vào đó là dây điện thoại và dây thép gai vốn đã trói chúng tôi thành chùm. Rồi áo quần (vải có, da có, len có) nguyên chiếc hay từng mảnh, lỗ chỗ vết thủng. Rồi tràng chuỗi, tượng ảnh, chứng minh thư, ống hít mũi, lọ dầu nóng… vương vãi trên bờ, giữa cỏ, dưới nước. Nhờ những di vật này mà một số nạn nhân sẽ được nhận diện. Khi tất cả hài cốt, di vật được chở về trường tiểu học Nam Hòa (nay gọi là Thủy Bằng) bên hữu ngạn sông Hương, đem phân loại, thân nhân đã ùa đến và không ai cầm nổi nước mắt.


Tất cả òa khóc, nghẹn ngào. Có người cầu nguyện, có người nguyền rủa, có người lăn ra ngất xỉu khi khám phá vật dụng của người thân. Cái chủ nghĩa nào, cái chế độ nào, cái chính đảng nào đã chủ trương dã man như thế? đã tạo ra những con người giết đồng bào ruột thịt cách tàn nhẫn như thế?

Cuối cùng, đa phần các hài cốt (hơn 400 bộ) được quy tập một chỗ, mang tên nghĩa trang Ba Tầng, nằm phía Nam thành phố Huế, khá cận kề khu vực Từ Đàm (đất của Phật giáo) và Phủ Cam (đất của Công giáo). Nghĩa trang xây thành hình bán nguyệt. Hai bên, phía trước, có hai bàn thờ che mái, cho tín đồ Phật giáo và Công giáo đến cầu nguyện. Ở giữa, phía sau, một trụ đá dựng đứng với giòng chữ Hán làm bia tưởng niệm.

Từ đó, tại giáo xứ Phủ Cam của tôi, hàng năm, ngày mồng 10 Tết được coi là ngày cầu nguyện tưởng nhớ các nạn nhân Mậu Thân. Chúng tôi có thể tha thứ cho người Cộng sản nhưng chúng tôi không bao giờ quên được tội ác của họ, y như một câu ngạn ngữ tiếng Anh: “Forgive yes! Forget no!”

Tiếc thay, sau khi vừa chiếm được miền Nam , Cộng sản đã dùng mìn phá ngay trụ bia và hai bàn thờ. Lại thêm một phát súng vào hương hồn các nạn nhân mà nỗi oan vẫn chưa được giải. Đến bao giờ họ mới được siêu thoát đây? Cũng phải nói thêm một điều đáng tiếc nữa là trong Đại hội thường niên từ 8 đến 12-10-2007 năm nay tại Hà Nội, Hội đồng Giám mục Việt Nam đã hoàn toàn im lặng trước đề nghị Giáo hội Công giáo VN hãy tưởng niệm 40 biến cố này, theo như Thỉnh nguyện thư mà cha Giải, cha Lợi cùng nhiều linh mục và giáo dân khác đã viết hôm 29-09-2007.

Kể lại cho hai cha Nguyễn Hữu Giải và Phan Văn Lợi trong tháng kính các đẳng linh hồn, 11-2007.

Thảm sát Mậu Thân tại Huế

Hà Nội không chủ trương thảm sát Mậu Thân tại Huế ?

Nguyễn Ðạt Thịnh

Trong cuộc phỏng vấn ngày Thứ Năm 24 tháng Giêng của đài BBC. ông Bùi Tín nói, nguyên văn,

“… tôi biết có một kỷ luật rất chặt chẽ, nghiêm cấm đánh đập, nghiêm cấm đối xử xấu với tù binh (bị bắt tại Huế), (họ) được đưa lên núi; những phần tử gọi là phản động, nguy hiểm phải đưa ra Bắc; nhưng lại cũng có một lệnh nữa là không được để cho tù binh trốn thoát, vì để họ trốn thoát là để lộ bí mật, rất là nguy hiểm; thế cho nên khi TQLC mỹ đổ bộ lại từ Phủ Bài trở ra để lấy lại Huế, anh em họ trói (tù) hàng mấy trăm, hàng nghìn người, rồi do bị vướng chân là một, rồi lại bị (hải) pháo ở ngoài biển bắn vào rất dữ dội, cho nên phần lớn (cuộc thảm sát) là do tự động các chỉ huy tiểu đoàn, đại đội, trung đội, cho đến trung đoàn đồng lõa với nhau để thủ tiêu (tù) không cho cấp trên biết.

“Trước đó là việc bắt tràn lan, (vì) đưa ra thông tin là ở Huế rất nhiều người phản động, dân vệ cũng phản động, họ hàng cũ của Hoàng Gia cũng phản động, chính quyền cấp xã, cấp huyện, cấp tỉnh, đều bị coi là những phần tử nguy hiểm, phản động cả, cho nên là trong danh sách những người không được để bỏ chạy, không được để thoát thân, mà cũng không đưa lên núi được vì rất vướng chân, rất khó khăn; đến khi bị truy kích theo, pháo kích theo, rồi bị bom B 52 nữa, do đó phần lớn những người này đã bị anh em thủ tiêu.”

Người của BBC đứng ra phỏng vấn Bùi Tín là anh Nguyễn Hùng; anh hỏi Tín xem sau này Hà Nội có coi việc thảm sát tại Huế là chuyện lớn không.

“Họ coi như là một cái … xẩy ra trong chiến tranh, điều dễ hiểu, cho nên là họ xí xóa đi, họ coi là trong chiến tranh (đó chỉ là) những cái lầm lẫn, cho nên ông Trần Văn Quang (tên Việt Cộng chỉ huy trận đánh vào thị xã Huế) chỉ bị phê bình, chứ không có bị cảnh cáo, ông Lê Trưởng (chính ủy) cũng bị phê bình; người có trách nhiệm là ông Lê Minh, bạn của tôi, sau này ông ấy chết rồi (chết vì ung thư), vì ông ấy là chính ủy. (Lê Minh hay Lê Trưởng là chính ủy?)

Nguyễn Hùng, “Lúc đó chủ tịch Hồ Chí Minh của Việt Nam vẫn còn, và có lẽ cũng có bàn bạc về những diễn biến của suốt một năm 1968; phải không ạ?”

Bùi Tín, “Lúc ấy ông Hồ Chí Minh vẫn còn, nhưng cũng đã yếu lắm rồi; lúc xẩy ra những cuộc tiến công, ông ấy đang ở Quảng Châu, và ông ấy nghỉ ở Bắc Kinh; ông ấy đau phổi cũng kha khá, nằng nặng, ông ấy phải sang dưỡng bệnh ở bên ấy.

“Ông ấy làm mấy câu thơ về Tết Mậu Thân, … song rồi là ông ấy ‘đi’ đấy.”

Sau nhiều năm “đào thoát” ra khỏi chế độ Việt Cộng, thái độ và ngôn ngữ của Bùi Tín làm cho một số người tin là ông ta chống lại chế độ tàn ác này; giờ này Tín bênh vực tội ác khiếp đảm nhất của Việt Cộng: cuộc tàn sát Mậu Thân.

Việc “nằm vùng” không phải là một diễn biến mới trong khối người Việt Nam dễ tin, tốt bụng, và quảng đại. Cán bộ tình báo Việt Cộng đã nằm vùng trong dinh Ðộc Lập, trong quân đội VNCH.

Ðến ngay bộ áo cà sa khả kính của Phật Giáo cũng bị điệp viên Thích Trí Quang lạm dụng, bộ đồ trận dãi dầu mưa nắng của người lính Việt Nam cang cường và yêu nước, cũng bị điệp viên Nguyễn Hữu Hạnh lạm dụng, thì hai chữ “vượt thoát” rộng rãi, không ai kiểm soát, không ai đòi chứng minh chỉ là mầu ngụy trang dễ lẩn vào nhất của điệp viên Bùi Tín mà thôi.

Tết năm nay, kỷ niệm 40 năm thảm sát Mậu Thân, Tín lên tiếng bênh vực Hà Nội là chúng không chủ trương việc giết hàng ngàn người dân Huế vô tội, Tín đổ tội này cho những cán bộ cấp thấp nhất, vô danh nhất, tự ý giết người.

Tín biện minh cuộc thảm sát là cần thiết vì sợ lộ bí mật về những trại giam “trên núi” của chúng, nhưng Hà Nội giết những thường dân Huế chúng chưa hề đưa ra khỏi Huế thì họ có “lên núi” bao giờ đâu mà có thể tiết lộ những bí mật về xào huyệt của chúng.

Tín không nói đến những mồ chôn tập thể to lớn mà những cấp nhỏ như đại đội, trung đội không có khả năng đào, cũng không thể lén lút đào mà bọn đầu xỏ Việt Cộng không biết.

Nhưng Tín cũng cho chúng ta, những nạn nhân của Việt Cộng, biết một điều là đối với Việt Cộng, giết vài ngàn người là việc “dể hiểu”, việc thường xẩy ra, và không đáng bị khiển trách.

Hồ Chí Minh còn làm thơ ca tụng Mậu Thân nữa;
Bùi Tín khoe như vậy. Thơ Hồ có bằng mấy câu thơ này không:

Tuổi trẻ mít-tinh đả đảo Trung Quốc xâm lược!
Sông Bạch Đằng tràn lên phố biểu tình
Sông Bạch Đằng bị bắt
ải Chi Lăng theo tuổi trẻ xuống đường
ải Chi Lăng bị bắt
gò Đống Đa nơi giặc vùi xương sẽ bị bắt nếu biểu tình chống giặc!

Thơ của thi sĩ quốc nội Trần Mạnh Hảo đấy. Tín có dám đem thơ Hồ Chí Minh ra so sánh với những câu thơ uất hận mà đầy khí phách Việt Nam này không?


Nguyễn Ðạt Thịnh

Cố Ðô Kinh Hoàng
Elje Vannema

Mới sáng tinh sương đã thấy quân Mặt Trận (Giải Phóng Miền Nam) hiện diện trong thành phố. Họ là những người lo mặt chính trị trong cuộc chiếm cứ. Ngày hôm trước, họ vào sổ gần hết mọi người, ghi tên, tuổi, phái tính. Họ quan tâm đặc biệt đối với phái nam, chia những người này ra thành nhiều nhóm: công chức, những người có liên hệ với quân đội cộng hòa, và những kẻ khác. Nhiều trường hợp họ ghi chú đầy đủ cả gia đình, cả tên con cái nữa. Mỗi nhóm họ chỉ định một người đại diện, mang trách nhiệm mọi mặt về tất cả thành viên trong nhóm. Nếu có người thoát thì người đại diện phải lãnh đủ. Dân chúng được lệnh không tụ họp đông người, trừ khi được kêu đi dự mít tinh, không được nghe đài, không được phao tin đồn đãi...
Ngày hôm sau, du kích và nằm vùng địa phương tỏa ra đi tìm những người có tên trong danh sách viết tay nguệch ngoạc. Họ được đưa về Tiểu chủng viện, nơi dựng tòa án nhân dân. Một anh cựu sinh viên chủ tọa phiên tòa với sự hiện diện của một người Bắc Việt và hai sinh viên khác. Hai sinh viên này chúng tôi biết...

Hoàng Phủ Ngọc Tường; Các phiên tòa nhân dân mấy ngày trước đã chấm dứt. Dân chúng hiện diện khá đông tại các phiên tòa ở Tiểu chủng viện, ở Gia Hội bên kia cầu và ở trong thành. Tòa án ở Tiểu chủng viện do Hoàng Phủ Ngọc Tường chủ trì. Anh này tốt nghiệp đại học Huế và là cựu lãnh tụ sinh viên trong Ủy Ban Phật Giáo chống chính quyền trước đây.

Cầm đầu ở Gia Hội là Nguyễn Ðắc Xuân, trước kia là một liên lạc viên cộng sản nay đột nhiên lại xuất hiện. Tòa trong thành do hai sinh viên Nguyễn Ðọc và Nguyễn Thị Ðoan điều khiển. Các phiên tòa vang lên những lời đe dọa với khẩu hiệu tuyên truyền, kết tội, qui chụp. Hầu hết những người bị lôi ra tòa chẳng biết lý do mình bị bắt. Nhưng tất cả đều bị kết tội, một số bị tử hình tức khắc.

Sau hai ngày phiên tòa kết thúc, nhường chỗ cho những công tác khủng bố dân chúng khác. Một người trộm mở nghe đài (radio) bị bắn giữa thanh thiên bạch nhật để làm gương. Một anh sinh viên không tới dự lớp học tập cũng bị bắn công khai. Nguyễn Ðọc bắn nhiều người trong đó có người bạn thân đồng lớp là Mu Ty, chỉ vì bạn không chịu hợp tác với y. Bước vào ngày thứ hai bắt đầu kiểm soát lương thực, thực phẩm.Ngày thứ bốn, vì không tuân hành lệnh cách mạng, một gia đình bị xử. Người chủ gia đình bị bắn tức khắc.

Dưới áp lực khủng bố gia tăng nhiều người bỏ trốn, nhưng ít kẻ thoát. Vùng Gia Hội có nhiều người thoát hơn nhờ ban đêm chèo bè qua sông sang làng Ðập Ðá.

Thường bị bắn theo nhưng cố chèo.Những người nằm vùng xuất đầu lộ diện, ra tay truy lùng nạn nhân.
Bộ đội Bắc Việt và quân chính quy Mặt Trận lo chuyện quân sự và chiến lược. Nằm vùng địa phương lo việc chính trị, hành chính, bình định, tuyên truyền, và tiêu diệt kẻ thù. Ðám này bắt và giết người bất kể, nhiều khi chỉ vì hiềm thù cá nhân.
Cán bộ miền Bắc có mặt ở tòa án nhân dân xem ra ít nắm vững chuyện chính trị và đóng vai trò ít quan trọng trong các bản án.
Ðịa phương quyết định mọi chuyện. Trước khi lên danh sách, thường đám nằm vùng đã quyết định bắt ai rồi. Chỉ còn việc ra lệnh thanh toán những ai họ nhắm nữa mà thôi. Có lẽ họ lý luận rằng, thà giết lầm hơn bỏ sót, vì bỏ sót thì sau này mình sẽ bị nhận diện.
Một cách hệ thống, công chức, quân nhân, sinh viên có tinh thần quốc gia, có khả năng lãnh đạo và có thể gây trở ngại cho cách mạng, chính trị gia đối lập, tất thảy đều được đoái hoài.
Danh sách bất tận.Dân chúng tập trung ở nhà thờ chính tòa được lệnh vào bên trong, không ai được đứng bên ngoài.
Phụ nữ và trẻ con được lệnh ngồi xuống. Ðàn ông và thiếu niên từ 15 tuổi trở lên đứng.
Ở bệnh viện, trò tương tự cũng đã diễn ra. Dân quanh vùng, đặc biệt là vùng quanh căn cứ Mỹ, được lệnh tập trung vào bệnh viện vì cộng sản sợ giao tranh có thể xảy ra ở đó. Dân lúc này còn sợ súng máy và hỏa tiễn trực thăng hơn quân chiếm đóng nên ngoan ngoãn làm theo lệnh.
Sau ba ngày, đàn bà con nít được lệnh ngồi, đàn ông đứng dậy để hai tên nằm vùng nhận diện, trước mặt hai cán bộ miền Bắc và hai bộ đội Mặt Trận.
Hai người nằm vùng này mới được xổ tù khi Việt cộng chiếm thành phố. Cả hai đều là thành viên kỳ cựu của Mặt Trận. Một số người, trẻ có già có, được cấp thẻ và dẫn về nhà thờ chính tòa.

Nguyễn Ðắc Xuân, Bên trong nhà thờ đàn ông và thiếu niên được lệnh sắp thành hàng rồi bước ra ngoài với cán bộ hộ tống. Từ nhà thờ họ băng qua các đường Phủ Cam lên Chùa Từ Ðàm. Bị giữ ở đấy một ngày rồi lại tiếp tục đi về phía Nam, hướng Nam Giao.
Ðàn bà trẻ con nhao lên nhưng được trấn an rằng cha, chồng, con họ phải ra phục dịch bên ngoài thành. Một số bà đi theo xa xa, nhưng rồi bị chặn lại. Trong số người ra đi có anh lính trẻ cộng hòa và Lương (nhân vật kể lại câu chuyện này)
Ngày kế tiếp, cuộc hành trình kéo dài suốt chiều tới tối, thoạt tiên rời Từ Ðàm đi về hướng Nam rồi bẻ hướng Ðông Nam. Sáu cây số đường đi mà Lương nghĩ là một cuộc trường chinh. Không ai nói với ai. Chỉ một lần yên lặng bị cắt đứt bởi một câu hỏi của ai đó "Ta đi mô đây". Có tiếng phụ họa "Lên núi hay tới chỗ chết?".
Bộ đội Mặt Trận nói là họ được đưa đi học tập. Không ai biết mình đi đâu nhưng tự thâm tâm nhiều người tin rằng có lẽ đời mình sắp kết thúc. Ông già đi bên cạnh Lương bổng ngã quỵ. Cho tới lúc đó anh không biết có ông già đi bên mình. "Bắt gió cho ông ta " tiếng ai đó vang lên... Lương ôm lấy ông cho tới khi người canh gác tới.Mắt ông già hé mở trong chiều xẩm tối. Tiếng nói lạc giọng thều thào. "Xin để tui đi, để tui ở lại đây", ông van xin, bàn tay xương xẩu níu lấy cánh tay người gác. "Tui không đi xa hơn được nữa"."Ðứng dậy ".Ông già gượng dậy, cố thẳng người thêm được vài bước rồi lại ngã. Người gác đoàn lúc này hết kiên nhẫn, đạp ông ra lề đường rồi bỏ đi. Vài phút sau, một phát súng xé không khí cùng với một tiếng kêu yếu ớt vang lên. Làm thế để chắc ăn, không ai chứng kiến. Xác ông được dập vào một hố gần đó, hai tù nhân được lệnh lấp đất. Một tháng sau xác ông được đồng bào khám phá.

Vô vọng, đoàn người bước đi càng lúc càng chậm, câm lặng uất nén. Người gác càng hối thúc. Rồi có tiếng hô "Dừng lại ". Lương thấy đám người phía trước được lệnh bỏ túi xách xuống và ngồi xuống. Họ đã tới đích. Ðám canh gác phía sau miệng hét thúc kẻ này đi nhanh, chân đá vào sườn kẻ khác... Sau này, Lương nhớ lại mình đã đi qua thôn Tu Tay. Theo anh, chừng 18 người đã bị kêu lên phía trước và bị quân Mặt Trận tố có tội ác với nhân dân. Các nạn nhân bị lôi đi ngay. Chả ai biết gì về số phận họ vì chẳng bao giờ gặp lại họ nữa. Những người khác được lệnh đi về phía lăng Ðồng Khánh.Sau một giờ đi họ lại được lệnh dừng, chia thành hai nhóm nhỏ và bắt đầu được lệnh đào hầm rãnh. Họ đào mồ cho lớp người tới sau, chứ chính họ thì chỉ vài mạng phải nằm ở đây mà thôi. Như một ác mộng kinh hoàng thăm viếng địa cầu, nhưng ác mộng không do quỷ ma nào cả mà do chính con người tạo ra.

Thoạt tiên, Lương nghĩ chắc mình sẽ không qua khỏi. Dù vậy, anh và người lính trẻ vẫn cố tìm cách thoát thân, trong một hoàn cảnh có thể nói là tuyệt vọng. Hai người thất thần nhìn nhau, mắt mở lớn. Chung quanh Lương, đám người đói, lạnh, có kẻ đau, không ai dám quay về nhìn thành phố thân yêu đổ nát đang chìm trong bóng tối sau lưng họ. Họ đào đã hai, ba tiếng, ai nấy im lặng gặm nhấm suy nghĩ của mình. Hố đào là để trú ẩn và làm mương dẫn nước, người ta nói thế. Một tiếng nổ kèm với tiếng la vang lên. Thần chết vây bủa không gian. Tại sao mình ở đây? Ða số họ là công giáo, chả ai quan tâm tới chính trị, một số do hoàn cảnh lịch sử phải bước vào lính như bao nhiêu thanh niên Việt Nam và trên khắp thế giới đến tuổi khác.

Sau khi đào xong một hố rãnh, đám đông được lệnh đi tới một đụn cát để nghỉ đêm. Vài người bị dẫn đi. Một số la thét lên vì sợ. Lương thấy người bạn ở cùng phố mà anh quen từ mấy năm nay bật khóc nức nở. Một người hoảng lên chạy quẩn để rồi bị bắt giữ lại. Lương hoảng hốt. Chân anh như điện giật. Anh nghĩ phải liều ngay. Chung quanh cán bộ gác đầy dẫy, nhưng nếu lao vào được bóng tối thì có cơ thoát. Ác mộng tiếp tục. Người la. Kẻ bị đánh. Người rú lên cười kinh hoàng. Lương ở trong một đám khá đông đang bước đi. Ðám người khập khễnh lê lết xuyên qua một đám cây rậm đi xuống đụn cát phía Nam.

Khi họ xuống đồi, Lương lách người lao vào bóng tối. Một viên đạn rít bên tai. Anh phóng qua đám rừng, tai vẫn nghe tiếng đạn và tiếng la hét. Chỉ vài phút anh tới một con suối và chạy theo dòng nước hướng về phía Ðông. Anh đi suốt đêm, thỉnh thoảng bị khuất động bởi trái sáng thả từ máy bay và tiếng đại bác. Sáng ra thấy mình băng qua một con đường sắt. Từ đó tiếp tục đi tới quốc lộ, lòng mong ngóng sớm thoát được vùng tử địa. Xế chiều anh tới con đường phía Nam cách Phú Bài mấy dặm. Mải tới ngày 16 tháng 2 Lương mới về lại được thành và kể cho chị Kim những gì đã xảy ra...

Người ta đoán rằng đám nạn nhân từ Phú Cam tiếp tục đi nhiều ngày nữa về hướng Nam, xuyên qua một vùng cây cối khó đi. Mải tới trung tuần tháng 9.69 người ta mới tìm thấy xác họ trong một con suối nhỏ, khe Ðá Mài, con suối chảy ra khe Ðại đổ vào sông Hương... Trong số 428 bộ cốt tìm được ở đó, rất ít được nhận diện. Vì không tìm thấy ở đâu khác, gia đình họ Nguyễn (thân nhân người lính trẻ) tin rằng con mình đã chấm dứt cuộc đời nơi khe suối này...

Mồ Tập ThểMồ tập thể được khám phá đầu tiên ở trường trung học quận Gia Hội, nằm bên cạnh khu dân cư. Sở dĩ cư dân gần đó biết được là vì họ nghe tiếng súng và biết ở đó có mở tòa án nhân dân. Một số người sau khi tham dự phiên tòa đầu tiên đã liều trốn và may mắn thoát. Một số khác nhờ bơi qua sông. Trước ngôi trường có tất cả 14 hố gồm 101 tử thi. Sau ba ngày tìm kiếm, người ta khám phá thêm một số hố rải rác trước, sau và bên hông trường, nâng tổng số tử thi lên 203, gồm xác thanh niên, người già và phụ nữ.Trong số xác trẻ có 18 sinh viên. Một số trong bọn họ là những sinh viên đã bỏ vô bưng theo Mặt Trận sau vụ đấu tranh chống chính quyền, nay trở về bắt các sinh viên khác theo họ. Khi Mặt Trận chuẩn bị rút, các sinh viên được phép chọn hoặc vô bưng hoặc ở lại thành. Kẻ chọn ở lại bị giết và chôn tại trường.
Những sinh viên khác của Gia Hội không theo Mặt Trận cũng chịu chung số phận. Có hố vừa chôn được hai hoặc ba tuần; số còn lại rất mới. Những xác đầu tiên được lính Thủy Quân Lục Chiến Cộng Hòa khám phá ngày 26.02.1968.
Trong số nạn nhân có cô Hoàng Thị Tam Tuy (các tên riêng và địa danh nào không đoán được sẽ ghi lại đúng như tác giả đã ghi - Người dịch), 26 tuổi, rất xinh, bán hàng ở chợ, nhà tại đường Tô Hiến Thành, Gia Hội. Bị quân Mặt Trận, theo lời kể của chị/em cô, vào nhà bắt đi đưa vào trường điều tra ngày 22 tháng 2, rồi chẳng thấy trở về. Xác cô chân tay bị trói, miệng nhét đầy giẻ; mình mẩy không thấy một vết thương nào. Xác cô nằm chung với bốn nạn nhân khác, mà hai trong số đó có bà con với chị/em dâu cô.
Trong số các nạn nhân khác có bà góa Dương Thi Co, 55 tuổi, nghề bán guốc, 4 con. Bị bắt tại nhà ngày 22.02, đưa vào trường Gia Hội và bắn chết. Xác bà được các con nhận diện ngày 26.02.
Người thứ ba là Lê Văn Thắng, 21 tuổi sinh viên ở Gia Hội. Anh bị bắt đi tham dự lớp huấn luyện ngày 14.02. Xác được gia đình phát hiện và nhận diện ngày 16.03, chung hố với hai nạn nhân khác trong khuôn viên trường.
Người thứ tư là Trần Ðình Trọng, sinh viên kỹ thuật và mới lập gia đình. Bị bắt ngày 06.02, tìm thấy xác ngày 26.02.

Người thứ năm Nguyễn Văn Dong, cảnh sát 42 tuổi, bị bắt ngày 17.02 ở nhà một người quen và bị chôn sống, tay trói tại trường Gia Hội. Tìm thấy xác ngày 26.02.
Người thứ sáu là Lê Văn Phú, 47 tuổi, cảnh sát. Bị bắt tại gia ngày 08.02. Vợ con van xin Mặt Trận cho phép chồng ở lại nhà, nhưng tối hôm đó bị hành quyết, bị bắn vào đầu, xác tìm thấy ngày 26.02, ở khuôn viên trường.

Người thứ bảy, bà Nguyễn Thi Lao, buôn thúng bán bưng, 48 tuổi. Bị bắt trên đường lộ. Xác tìm thấy ở trường học, tay bị trói, miệng nhét đầy giẻ; mình mẩy không bị một vết thương nào. Có lẽ bà bị chôn sống.

Những xác khác tìm thấy gồm một đại úy cộng hòa, hai trung úy, ba trung sĩ và mấy viên chức hành chánh. Bốn xác người của Mặt Trận.

Vùng mồ lớn thứ hai được khám phá gồm 12 hố với 43 tử thi ở Chùa Theravada, thường gọi là Tăng Quang Tự.Vùng thứ ba tại Bãi Dâu với 3 hố, 26 xác.
Trong số nạn nhân ở Chùa có ông Phan Ban Soan, 60 tuổi, sinh tại Phú Vang, Thừa Thiên, nhà ở đường Tô Hiến Thành, có gia đình, 5 con. Ông Soan làm nghề thợ may, trước có tham gia vụ Phật giáo chống tổng thống Diệm. Năm 1961 bị bắt vì chống chính quyền, được thả năm 1967. Bị Việt cộng bắt đi tối 12.02 trên đường Chi Lăng, Gia Hội. Cộng sản phân công ông chôn xác chết và phân phối gạo. Xác ông tay bị trói, bị bắn xuyên đầu, dập cùng hố với 7 người khác.

Một người khác tìm thấy ở Chùa là ông Ðặng Cơ, 46 tuổi, nghề thầu khoán, bị bắt tại gia ngày 06.02, tìm thấy xác ngày 26.02.

Một người khác nữa là ông Ngô Thông, 66 tuổi, nhân viên hành chánh hồi hưu, bị bắt ngày 08.02, xác dập chung với 10 người khác. Một số tử thi có vết thương, một số tay bị trói giật cánh khỉ bằng dây thép gai, và một số miệng bị nhét giẻ.

Lần đầu tiên nói chuyện với đồng bào trong vùng tôi tưởng chỉ có 16 xác ở Chùa và 3 xác khác ở Bãi Dâu. Nhưng bên hông và sau Bãi Dâu có nhiều hố chôn. Tất cả ở đây chết vì bị trả thù. Một vài người là thành viên Mặt Trận nhưng bị giết vì muốn ở lại thành. Họ đều là dân Gia Hội.

Bốn tháng sau, tháng 08.68, tôi trở lại đây để tìm hiểu thêm uẩn khúc của những cái chết. Thân nhân các nạn nhân lẫn dân địa phương đều xác nhận những điểm trên.

Tiết lộ về "mồ chôn tập thể" đầu tiên của chính quyền miền Nam là vào ngày 28.02.68, khi phát ngôn nhân chính phủ cho biết về một hầm "ghê gớm ở Cồn Hến gồm 100 xác công chức và quân nhân bị bắt khoảng đầu tháng". Cũng theo phát ngôn viên, "các nạn nhân bị Việt cộng giết, thân xác họ không được lành lặn".

Cồn Hến nằm giữa sông Hương. Lúc đầu Mặt Trận không màng chiếm Cồn. Nhưng sau nó trở thành một vị trí chiến lược cho việc tiến quân và rút quân từ Gia Hội ra vùng cát Ðông Nam, vùng họ chiếm từ nhiều năm nay. Chính quyền xác nhận có 101 xác trong hầm.

Theo đồng bào chạy thoát từ Cồn thì trong số nạn nhân có nhiều người nam mang quân phục, một vài người bận đồ kaki của Mặt Trận, một số khác bận áo dòng ngắn, một vài người mang quân phục lính cộng hòa và một vài người bận thường phục.

Tôi hỏi nhân viên chính quyền địa phương về tên tuổi các nạn nhân thì được trả lời là các tử thi không được nhận diện đầy đủ; họ xác nhận là không thể nào quả quyết tất cả đều bị hành quyết; một vài nạn nhân có thể đã chết trong khi giao tranh và vài xác khác, cũng theo họ, là của quân thù.

Vùng chôn thật sự thứ tư nằm sau Tiểu chủng viện, nơi dựng tòa án nhân dân. Hai hầm chứa xác ba người Việt làm việc cho tòa đại sứ Hoa Kỳ, hai xác người Mỹ ông Miller và ông Gompertz, nhân viên USOM, và xác một giáo sư trung học người Pháp bị giết vì lầm là người Mỹ. Tất cả đều bị trói tay. Xác tìm thấy và liệm ngày 09.02. Xác hai người Mỹ và người Pháp được đưa về Ðà Nẵng.

Quận Tả Ngạn, vùng thứ năm, do một quân nhân người Úc khám phá ngày 10.03.68. Ba hầm rãnh với 21 tử thi, tất cả đều nam giới, tay bị trói, đạn bắn xuyên đầu và cổ.

Một hầm khác, vùng thứ sáu, nằm cách Huế 5 dặm về hướng Ðông, được khám phá ngày 14.03.68 do một cố vấn quân sự Mỹ cùng toán lính Việt đi kèm. Hai lăm xác, tất cả đều bị bắn vào đầu, tay trói giật cánh khủyu. Nhờ một cánh tay của một nạn nhân nhôi ra khỏi mặt đất mà hầm được khám phá.

Phía Nam Huế qua hoàng thành ở Nam Giao là nơi mộ phần của vua Tự Ðức và Ðồng Khánh. Nơi đây là vùng chôn tập thể thứ bảy. Ðây đó trên dưới hai chục hầm, có cái giữa đất bằng, có cái dưới bụi cây, có cái bên bờ suối.
Bên cạnh hầm lớn, có những hố nhỏ chứa một, hai hoặc ba xác.
Hầm đầu tiên được khai quật ngày 19.03.68, nhưng mãi cho tới tháng 6.69 vẫn còn xác được tiếp tục phát hiện. Ban đầu còn dễ nhận dạng, vài xác mang quân phục, ngoài ra còn lại thường phục. Ðặc biệt ở đây không có xác phụ nữ và trẻ con. Càng về sau việc nhận diện trở nên khó khăn.
Dù vậy, cuối hè 1969, người ta cũng nhận diện được xác bố của ông thôn trưởng thôn Than Duong. Vì con trai vắng mặt nên cụ già bị bắt thay con. Về sau con đi tìm cha mãi không gặp. Xác cha, đạn xuyên đầu và ót, được tìm thấy tháng 6.69.

Cũng trên đường hướng Nam đó là Tu viện Thiên An, nơi xảy ra trận chiến ác liệt trong thời gian cộng sản tấn công. Khi buộc phải triệt thoái, cánh quân chiếm đóng phía Nam thành phố rút lên núi và chiếm giữ ngôi Tu viện xây cách đây 26 năm, cách Huế 6 cây số hướng Nam, vào ngày 21.02.

Lúc đó Tu viện đang là nơi lánh nạn cho hơn 3000 người. Mặc cho các cha dòng van xin, cộng sản đã cho thần hỏa thiêu rụi tòa nhà chính trong vòng hai ngày. Các tòa nhà bên là chỗ sinh kế của nhà dòng cũng bị lửa đạn thiêu hủy. Thư viện gồm những pho thư khố và thủ bút quý thời vua chúa cũng chung số phận.

Cha Dom Romain Guillaume, một trong những linh mục của dòng, bị một lính Việt cộng bắn vào vai lúc rời khỏi tòa nhà cháy sau khi đã di tản hầu hết dân tỵ nạn. Một linh mục người Việt bị bắn vào chân.

Khi rút khỏi đóng gạch vụn Tu viện ngày 25.02, Cộng quân mang theo trên 200 người, trong đó 2 linh mục người Pháp, cha Urbain, 52 tuổi, và cha Guy, 48 tuổi và một số tu sĩ linh mục, tập sinh và người giúp việc.

Những người này bị lọc bắt trong thời gian cộng quân chiếm Nhà dòng và được dẫn đi về hướng Nam. Ða số bọn họ kết liễu cuộc đời gần chỗ lăng các vua. Tới tháng 6.69, tổng cộng 203 xác được khai quật.

Trong số nạn nhân ở lăng Tự Ðức có Ðoan Xuan Tong, 20 tuổi học sinh trung học, nhà ở làng Nguyệt Biểu, quận Hương Thủy. Em biến mất khỏi nhà ngày 06.02.68. Xác em được thân nhân tìm thấy bên cạnh lăng vua ngày 19.03.68, chôn chung với năm người khác cùng làng.

Tại lăng Ðồng Khánh có xác linh mục Urbain lấp cùng một hố với 10 người khác. Một người Việt khai quật xác cho tôi hay tay linh mục bị trói, mình không có một vết thương, chứng tỏ có lẽ bị chôn sống. Xác ông liệm ngày 23.03.68 và sau đó được một linh mục đồng dòng nhận diện. Vị linh mục này không thể xác nhận được là tay cha Urbain có bị trói hay không.

Sự kiện không có xác đàn bà và con trẻ trong các hầm chứng tỏ các nạn nhân đã bị hành huyết dã man chứ không phải chết trong lúc giao chiến. Nếu bị pháo kích hoặc oanh tạc thì chắc chắn đã có người bị thương và sống sót, hoặc có người chết không toàn thây. Và chắc rằng họ không phải bị chôn tại chỗ, bởi theo phong tục người chết luôn được mang về nhà mình để hồn họ khỏi phải vất vưởng muôn kiếp.

Vì thế nguyên tắc của đối phương là phải dấu nạn nhân thế nào để không bị khám phá, mà nếu có bị khám phá thì cũng không nhận diện được là ai.

Ngoài thi hài cha Urbain, thi hài cha Guy dòng Thiên An cũng được tìm thấy trong một hầm riêng ngày 27.03.68 gần lăng Ðồng Khánh, với vết đạn ở đầu và cổ.

Vùng chôn thứ tám ở cầu An Ninh khám phá ngày 01.03 với 20 xác. Trong số tử thi có ông Trương Văn Triệu, trung sĩ lính Cộng hòa. Trung sĩ Triệu có vợ và 5 con. Du kích cộng sản địa phương bắt ông ở trường mẫu giáo Kim Long, nơi ông ẩn trốn. Bị trói và dẫn đi. Nhờ dân chúng gần đó cho hay Việt cộng có chôn xác người gần cầu nên vợ ông đã tìm được xác chồng sau đó.Xác ông Tran Hy, thuộc lực lượng Nhân Dân Tự Vệ, có vợ 4 con, cũng được lấp cùng hầm với ông Trieu. Ông bị bắt ngày 20.02 khi đang trốn trong nhà một láng giềng. Tay bị trói cánh khuỷu, người không có vết thương nào.

Vùng chôn thứ chín ở cửa Ðông Ba, nơi xảy ra giao tranh lớn. Ðây chỉ có một hầm 7 người bị bắt tại gia và giết sau đó. Trong đó có ông Ton That Quyen, 42 tuổi. Có gia đình với 10 người con, bị bắt và dẫn đi hôm 08.02.68. Gia đình tìm được xác ông ngày 05.05.68.

Ðịa điểm thứ mười là trường tiểu học An Ninh Hạ, một hầm 4 xác, trong đó có cảnh sát Tran Trieu Tuc, 52 tuổi, có vợ 7 con. Ông bị bắt tại nhà và mang đi ngày 05.02.68. Xác tìm được ngày 17.03.68 ở trường, mang vết thương ở đầu và cổ. Ba xác còn lại: một sinh viên, một quân nhân và một cảnh sát.

Ðịa điểm thứ mười một là trường Van Chi, một hầm 8 xác. Trong đó có anh Le Van Loang, thợ máy, 35 tuổi, có vợ 6 con. Theo lời chị Loang, anh bị bắt đi dự lớp huấn luyện ngày 06.02. Khi bị dẫn đi, chị và các cháu chạy theo van xin nhưng vô hiệu. Họ ra lệnh mẹ con chị phải quay trở về. Xác anh được những gia đình đi tìm xác người thân tìm thấy ngày 10.03.68 gần trường. Một vài xác bận quân phục, 4 xác chắc chắn là thường dân, trong đó có một sinh viên.

Ðịa điểm thứ mười hai ở chợ Thông, cách nội thành 2 cây số về hướng Tây. Tìm được 102 xác. Trong đó có ông Nguyen Ty, 44 tuổi, thợ xây gạch, có vợ 6 con. Bị bắt ngày 02.02.68 và có lẽ bị giết ở chợ cùng với nhiều nạn nhân khác. Tìm được xác ngày 01.03, tay bị trói, một viên đạn từ ót bung ra cửa miệng. Nhiều người khác cũng bị bắn, tay trói. Có nhiều xác đàn bà nhưng không có trẻ con.

Ðịa điểm thứ mười ba là vùng lăng Gia Long, ở Thiện Hàm bên bờ sông Hương, cách thành phố khoảng 16 cây số hướng Nam và cách ÐànNam Giao cỡ 13 cây số Tây Nam. Gần 200 xác được tìmthấy dưới các đám cây vàbụi rậm, gồmhọc sinh, sinhviên,nhân viên hành chính, quân nhân và nhiều phụ nữ. 27 người thuộclàng lân cận. Sau khi an ninh tạm vãn hồi, các bà đi tìm chồng đã khám phá ra địa điểm này. Lúc đầu, họ không dám đi quá xa. Nhưng hai ngày sau, 25.03.68, họ đụng vào một miếng đất mới đào trên triền một trong nhiều thung lũng nhỏ trong vùng. Xác người thân họ nằm nơi đây, tay bị trói cánh khủy, đạn bắn từ sau cổ xuyên qua miệng. Có nhiều rãnh hầm nối nhau với nhiều xác. Một số nạn nhân từ nội thành, những người khác từ các làng lân cận. Một số là sinh viên từ Huế về nhà ăn tết.

Ðịa điểm thứ mười bốn nằm ở giữa Chùa Tăng Quang và Tường Vân, 2,5 cây số Tây Nam Huế. Ở đó có xác 4 người Ðức, 3 bác sĩ và một bà vợ, tìm thấy ngày 02.04.68.Ðịa điểm mười lăm ở Ðông Gi, 16 cây số phía đông Huế trên đường ra bờ biển, tìm thấy ngày 01.04.68. 101 xác, đa số bị trói và miệng nhét đầy giẻ. Tất cả đều nam giới,trong đó có15 sinh viên, nhiều quân nhân và nhân viên hành chính, già lẫn trẻ. Một vài xác không thể nhận diện được.Tới tháng 05.68, tổng cộng có trên 900 xác người bị coi là mất tích đã được tìm thấy.

Dĩ nhiên còn nhiều người chưa được tính...

Ðầu năm 1969 nhiều địa điểm khác được khám phá.

Ðiểm chôn thứ mười sáu: Ðầu tiên ở làng Vinh Thái. Ðịa điểm thứ hai ở làng Phú Lương. Ðịa điểm thứ ba ở làng Phú Xuân, tất cả thuộc quận Phú Thứ. Tất cả được tìm thấy trong khoảng từ tháng 01 tới tháng 08.69. Quận này với quận kế bên bị cộng sản chiếm nhiều năm và nơi đây xảy ra nhiều cuộc không tập kéo dài nhiều tháng. Mải tới đầu năm 1969 quân Cộng hòa mới tiến vào được vùng này...

Ba làng này cách thị xã Huế chừng 15 cây số về các hướng Ðông và Ðông Nam, cách bờ biển từ 3 tới 5 cây. Theo các viên chức địa phương trên 800 xác được tìm thấy trong các vùng trên trong vòng 6 tháng. Có hầm đào sâu, có hầm cạn. Nhiều xác chôn lâu rồi, quần áo đã mục... Trong số nạn nhân người ta nhận diện được 16 học sinh trung học, theo học ở Huế nhưng về quê ăn tết. Cả nhân viên hành chính, đàn ông, đàn bà, trẻ em, già lẫn trẻ. Một số tay bị trói, đa số đều chôn cùng một hố. Vùng làng Vinh Thái đào được 135 xác; làng Phú Lương 22; và làng Phú Xuân đợt đầu 230, đợt sau, khám phá vào cuối năm 69, 375 xác. Dù thời gian qua lâu, nhưng nhờ lượng muối cao của đất vùng này giữ, đa số tử thi hãy còn có thể nhận diện được. Nhiều nhân viên hành chính và quân nhân, bị bắn ở cổ và đầu. Ða số nạn nhân thuộc nam giới. Một vài phụ nữ và trẻ em và một vài người mang nhiều loại vết thương. Có các linh mục, tu sĩ và chủng sinh của các làng lân cận mất tích từ hơn 20 tháng kể từ biến cố tháng 02.68. Trong số 357 xác có cha Bửu Ðồng, một cha sở quận Phú Vang và 2 chủng sinh. Cha đồng dấu được trong túi sau bộ đồ ngủ đen trên người một hộp mắt kính trong đó có ba bức thư tiếng Việt. Một trong ba lá thư này, có bản chụp trưng bày ở nhà thờ chính tòa Huế, ông viết cho bổn đạo mình (thư tìm thấy trên thi thể ngày 8.11.69).

Các con cái yêu dấu:Ðây là bút tích cuối cùng để nhắc cho các con ghi nhớ bài phúc âm thánh Phêrô trên thuyền bão táp... (3 chữ đọc không ra) đức tin. Lời cầu chúc của Cha ngày đầu xuân cho mọi công việc Tông đồ của Cha giữa chúng con, nhớ.. (hai chữ đọc không ra) khi sự sống của Cha sắp kết liễu theo ý chúa.Hãy mến Mẹ sốt sắng lần hột, tha mọi lỗi lầm của Cha, xin cám ơn Chúa với Cha, xin Chúa tha tội cho Cha và tận tình thương nhớ cầu nguyện cho Cha được sống trong tin tưởng, kiên nhẫn, trong khắc khổ để kiến tạo hòa bình của Chúa Kitô và phục vụ tinh thần Chúa và mọi người trong Mẹ Maria. Xin cầu nguyện cho Cha bình an sáng suốt và can đảm cùng mọi sự đau khổ tinh thần, thể xác và gởi mạng sống cho Chúa qua tay Ðức Mẹ.Hẹn ngày tái ngộ trên nước Trời.Chúc lành cho chúng con.(Chữ ký Cha Ðồng)

Ðiểm chôn thứ mười bảy ở làng Thượng Hòa, quận Nam Hòa, bên bờ sông Tả Trạch, một phụ lưu sông Hương phía Nam lăng Gia Long. 11 xác được tìm thấy giữa các lùm cây trong tháng 07.69. Chỉ có ba xác nhận diện được là người của làng bên cạnh. Tất cả đều mang vết thương cổ và đầu, dấu chỉ của sự hành quyết.

Ðiểm thứ mười tám ở Thúy Thạnh, quận Hương Thủy, tìm thấy tháng 04.69, và ở làng Vinh Hưng, quận Vinh Lộc, tìm thấy tháng 07.69. Cả hai làng nằm trong vùng bị cộng sản chiếm từ lâu... Trên 70 xác, nhiều xác không còn nhận diện được nữa, đa số là đàn ông, vài đàn bà và trẻ con. Họ được nhận diện là người của các làng lân cận và vài người có thể bị chết vì chiến cuộc bởi mình họ mang nhiều vết thương và xác không toàn vẹn. Các nạn nhân khác bị bắn ở cổ và đầu.

Ðiểm thứ mười chín tìm thấy vào tháng 09.69 ở Khe Ðá Mài, quận Nam Hòa, một con suối nhỏ chảy vào Khe Ðại, phụ lưu sông Hương. Khe chứa đầy xương người, có xương đủ bộ, có xương nằm riêng, sọ nằm riêng; tất cả được nước suối mài trắng tinh. Dân đi cưa gỗ tìm thấy địa điểm này. Nạn nhân có lẽ đã được chôn bên bờ suối trong mùa mưa và nước suối đã dần soi mòn đất để lộ xác ra, cũng có thể là nạn nhân bị vất xuống suối, chứng cớ là các mảnh quần áo được tìm thấy dọc bờ hoặc ngay dưới khe, thì việc chôn lấp nạn nhân có lẽ xảy ra trong các tháng mùa mưa (tháng hai, ba, tư). Và điều này có nghĩa là nạn nhân đã được dẫn thẳng tới đây hoặc được mang tới đây sau khi bị bắt một thời gian ngắn. Nếu chôn trong mùa suối khô, thì sự kiện xảy ra trong khoảng từ tháng 06 tới 10.Có lẽ để giữ bí mật khi rút lui Việt cộng đã thanh toán vội vàng các nạn nhân tại đây. Theo luật thông thường, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, kẻ thù thường chôn cất xác đồng đội đàng hoàng. Tuy nhiên cũng có thể đây là xương và sọ của lính Mặt Trận và Bắc Việt. Như vậy thì số phận nào cho những người Phú Cam bị mất tích?Nghiên cứu các phúc trình quân sự Mỹ thì không thấy có một cuộc không tạc lớn hoặc của máy bay B 52 nào ở vùng trên, ngoại trừ trận chiến gần Lộc Sơn vào hạ tuần tháng 04.68, một địa điểm cách xa nơi đó chừng 10 cây số. Vả lại lập luận mang người bị chết vì bom B 52 băng qua vùng đất gập ghềnh để đưa về chôn ở suối này quả không vững. Ðường lên núi dễ dàng hơn nhiều. Cũng vậy, nếu kẻ thù bị thiệt hại nặng ở trận Lộc Sơn và, theo thói quen sẵn có, đã mang xác 500 đồng đội đi thì hẳn lộ trình phải là hướng núi, gần và dễ di chuyển hơn nhiều, chứ làm sao mà chọn băng qua cánh rừng dày đặc khó xuyên qua được này.

Trong thời gian cuộc tấn công của cộng sản có xảy ra giao tranh lớn kéo dài từ Huế qua Bến Ngự, cầu Nam Giao tới gần và trong Nhà dòng Thiên An. Nhưng đã không có tiếp tục đánh nhau lớn về mạn Nam, khi quân thù chọn đườn rút lui lên núi, hướng trái với Ðá Mài. Khe Ðá Mài nằm cách thành phố 40 cây số về hướng Nam, bên ngoài vùng lăng tẩm; nơi nầy được coi là vùng không người, chỉ có cộng quân lai vảng. Khe chứa 500 sọ. Ðịa thế cách trở, cách xa mọi văn minh bởi rừng đồi vách đá cho thấy người ta không muốn để số xác kia, xác của những người mang từ Huế ra bị khám phá, mà nếu có khám phá thì cũng không nhận diện được. Nằm lẫn với xương là các mảnh quần áo thường, không phải kaki hay vải màu xanh bộ đội miền Bắc hoặc quân phục Mặt Trận. Các sọ vỡ xương trán tất thảy cho thấy bị đánh bởi một vật gì nặng. Một số sọ khác không thấy vết tích gì ở xương, đây có thể là nạn nhân chết trong lúc giao tranh. Lần lượt tất cả hài cốt được chuyển về thành phố, nơi họ ra đi và tống táng trong an bình...


Sau khi Ðá Mài được khám phá, vẫn còn vài trăm người mất tích. Trong số đó có một số sinh viên, điển hình là các anh Ngô Anh Vũ, Nguyễn Văn Bích. Cả hai bị bắt ở nhà thờ Phủ Cam. Những người khác, viên chức hành chánh, thành viên chính đảng, thanh niên công giáo, Phật giáo, tu sinh, giáo chức và quân nhân. Họ bị bắt đi, biệt tăm tin tức.Bên cạnh các hầm chôn tập thể, còn có các nạn nhân lẻ tẻ, bị giết tức tưởi. Có khi cả gia đình bị tiêu diệt như gia đình ông Nam Long, thợ buôn, bị bắn cùng vợ và 5 con tại nhà. Ông Ngô Bá Nhuận bị bắn dã man trước rạp chiếu bóng địa phương và ông Phan Văn Tường, lao công, bị giết ngoài nhà ông với bốn đứa con...

Elje Vannema
The Vietcong Massacre at Hue. Vintage Press, New York, 1976

Wednesday, January 23, 2008

Khi Người Lao Công Quét Dọn Thuyết Trình - Nguyễn Duy-An

Ngày ấy... năm 1994, TRW (Thompson Ramo Wooldridge, Inc.) và 8 hãng lớn khác trúng thầu của Bộ Năng Lượng (Department of Energy) về việc nghiên cứu và thiết lập một “kho phế thải chứa đựng chất phóng xạ” (Radioactive Waste Management) trong lòng núi Yucca Mountain cách thành phố Las Vegas, tiểu bang Nevada, khoảng 100 dặm về hướng Tây Bắc. Lúc bấy giờ tôi là trưởng toán kỹ thuật của TRW chịu trách nhiệm nối kết các hệ thống máy móc từ hiện trường Yucca Mountain) về văn phòng Bộ Năng Lượng ở Hoa Thịnh Đốn và trụ sở của 9 hãng xưởng rải rác trên khắp nước Mỹ nên “bị” chỉ định thuyết trình phần “Systems ntegration” trong cuộc họp “kick off”. Hiện diện trong cuộc họp này, ngoài ban quản trị và một số hân viên kỳ cựu của các hãng trúng thầu, còn có đại diện chính chức của Bộ Năng Lượng, cùng những người rất quan tâm tới vấn đề bảo vệ môi sinh vì lo sợ ảnh hưởng của chất phóng xạ trên vùng đất của họ như: Thống Đốc, Nghị sĩ và Dân Biểu của tiểu bang Nevada. Sau khi nhận được tin, tôi đã lên gặp ông giám đốc lo về kỹ thuật của TRW để năn nỉ xin ông đổi người khác, hoặc chính ông ta thuyết trình vì tôi run lắm. Ông ta chẳng những không chấp thuận mà còn nhắc tôi rằng đây là “vinh dự” của hãng TRW nên phải cố gắng hết sức mình làm cho tốt trước mặt “bá quan văn võ” của chính phủ cũng như ban quản trị của các hãng khác. Tôi tìm gặp một vài người Việt Nam đã làm cho TRW lâu năm xin ý kiến, ai ai cũng sợ cho tôi, vì tiên đoán tôi sẽ bị những chuyên viên của nhiều hãng khác bắt bẻ về kỹ thuật, và nhất là bị kỳ thị vì giọng nói tiếng Anh không chuẩn. Tôi làm liều gọi cho “xếp lớn” của TRW xin ông can thiệp để thay đổi nhưng chính ông ta lại bảo tôi rằng đây là “ván bài định mệnh” và hãy dẹp hết những công việc khác, lo chuẩn bị kỹ lưỡng vì ban giám đốc đã họp bàn nhiều lần trước khi quyết định đưa tôi ra làm người thuyết trình về kỹ thuật... Tôi đã “ăn không ngon, ngủ không yên” suốt hai tuần lễ chuẩn bị tài liệu thuyết trình, và cuối cùng lại còn run sợ hơn nữa vì cuộc họp được dời về trụ sở của hãng Booz, Allen & Hamilton (BAH) để tiện đường “Metro” (xe điện ngầm) cho những người tham dự, đặc biệt là nhân viên chính phủ đến từ Hoa Thịnh Đốn. Tôi chẳng xa lạ gì với hội trường của hãng BAH, vì lúc mới qua Mỹ tôi vẫn tới nơi này mỗi tối để lau chùi quét dọn trong thời gian còn là sinh viên ở Virginia. Tôi lo sợ không biết những nhân viên và ban quản trị tại đây sẽ nghĩ gì về mình khi nhận ra anh chàng “thuyết trình viên” hôm đó xuất thân là người “lao công quét dọn” văn phòng cho họ hơn 8 năm về trước.

Tôi tâm sự với một số bạn bè người Việt trong sở về điều này và người nào cũng ưu tư lo lắng cho tôi. Đã tới dường cùng nên tôi chỉ biết liều mình “nhắm mắt đưa chân” phó mặc cho số phận. Ngay từ đầu, cơ hội thành công của tôi chỉ như “sợi tóc treo mành” vì tất cả những hãng đấu thầu đều muốn gạt TRW ra khỏi vị trí đứng đầu về kỹ thuật trong đề án mới; riêng cá nhân tôi chỉ là một người “thiểu số” nói tiếng Anh chưa rành... và bây giờ lại còn thêm mặc cảm là người “lao công quét dọn” ngay chính nơi mình sẽ lên bục đứng thuyết trinh Buổi sáng hôm đó tôi tới “hiện trường” thật sớm nhưng đã có lác đác một số người đang xếp hàng trước phòng tiếp tân để nhận bảng tên và tài liệu.

Theo chương trình, tôi và 4 người thuyết trình khác sẽ lên họp bàn với phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng khoảng 30 phút trước khi bắt đầu, để làm quen và thống nhất chương trình làm việc. Vừa bước vào văn phòng phía sau hội trường, tôi đã đụng đầu ngay ông Sam, phó chủ tịch của hãng BAH, đang đứng tán gẫu với người điều khiển chương trình hôm đó, bà Jeanette, phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng.

Sau khi bắt tay giới thiệu, ông ta quay sang hỏi toi: - Tôi thấy anh quen lắm, không biết chúng mình đã bao giờ gặp nhau chưa? Tôi đã nhận ra ông Sam chính là vị giám đốc đã từng nói chuyện và khích lệ tôi ngày trước, mỗi khi tôi đến hút bụi văn phòng cho ông vì hầu như tối nào ông ấy cũng ở lại rất trễ, nên nhỏ nhẹ trả lời:
- Gần 10 năm trước, tôi vẫn tới dọn dẹp văn phòng cho ông mỗi tối.
- À ha. Anh chính là “người sinh viên trẻ” vừa đi học vừa làm lao công ban tối. Đúng rồi. Tôi đã nhớ ra rồi. Anh chỉ già dặn hơn một tý. Khâm phục... Khâm phục!
Tôi chỉ biết mỉm cười nói “cám ơn”, còn bà Jeanette thì niềm nở:
- Hay quá! Nếu anh John không ngại, tôi sẽ dùng chi tiết này để giới thiệu về anh trước khi thuyết trình. Sam nghĩ sao?
- Tôi cũng nghĩ vậy. Để xem... Từ hơn 8 năm nay, tôi không gặp lại John, và tôi cũng chưa bao giờ gặp một người lao công ham học như thế. Tôi còn nhớ John đã từng xin tôi những xấp giấy chi chít những “source code” nhân viên của tôi vất thùng rác để về nghiên cứu học hỏi thêm. Đáng lẽ ngày đó tôi nên nói chuyện với anh nhiều hơn và thuê anh vào làm trong hãng của tôi... Sau khi anh nghỉ làm ban đêm, tôi hỏi thăm mới biết anh đã ra trường và có việc làm tốt, nhưng tôi không ngờ “thuyết trình viên kỹ thuật” hôm nay lại chính là anh. Anh xứng đáng làm thầy của chúng tôi!

Sau đó, bà Jeanette nhờ ông Sam ghi lại những chi tiết về cá nhân tôi trong khi bà tiếp tục gặp gỡ và nói chuyện với những thuyết trình viên khác vì đã có vài người tới phòng họp. Sau mấy phút giới thiệu và họp bàn về buổi thuyết trình, ai ai cũng vui vẻ khích lệ tôi... Theo chương trình, bà Jeanette và ông Sam sẽ điều hợp chương trình và năm chúng tôi sẽ ngồi trên “bàn thuyết trình”, quay mặt xuống hội trường với khoảng gần 400 người tham dự. Tôi sẽ là người thuyết trình cuối cùng vì trước đó, đại diện Bộ Năng Lượng sẽ nói sơ qua kế hoạch chung của quốc gia về vật liệu phế thải chất phóng xạ, một người sẽ nói về dự án “Yucca Moutain”, rồi các công ty trúng thầu, hãng nào lo phần nào cũng như kế hoạch nghiên cứu, quản lý tài chánh và cuối cùng là hệ thống thông tin, nối kết tất cả vào một mối do chính tôi trình bày. Tôi mừng thầm trong bụng vì bước đầu coi như thuận lợi.

Trong nhóm thuyết trình viên, ngoại trừ anh chàng giám đốc của hãng Duke Engineering có vẻ hơi “kỳ thị” vì thường nhăn mặt hay nheo mắt mỗi khi nhìn tôi, còn những người khác đều rất vui vẻ hòa đồng...

* * * * * Tôi run run đứng dậy chuẩn bị lên bục thuyết trình khi bà Jeanette giới thiệu: - Để tiếp tục chương trình, tôi xin nhường lời lại cho ông Sam, phó chủ tịch của BAH sẽ giới thiệu một thuyết trình viên rất đặc biệt, đến từ hãng TRW sẽ trình bày với chúng ta về “systems integration” của dự án “Yucca Mountain”.

Ông Sam chờ tôi bước lên bục thuyết trình và khi “ánh đèn sân khấu” đã rọi vào tôi, mới bắt đầu lên tiếng:

- Kính thưa quý vị, tôi rất hãnh diện được bà phát ngôn viên của Bộ Năng Lượng uỷ thác cho việc giới thiệu anh John Nguyễn, một thuyền nhân Việt Nam đến Mỹ mới được 10 năm nay, và tôi đã có cơ may “quen biết” anh ta trong thời gian đó. Suốt hơn 2 năm trời, mỗi tối anh John vẫn tới lau chùi quét dọn văn phòng cho chúng tôi trong lúc theo học đại học; kính thưa quý vị, chính cái hội trường này cũng đã từng được anh ta hút bụi, lau bàn ghế... Và hôm nay, 8 năm sau, anh John đã trở về, không phải để làm “custodian” buổi tối, nhưng là đứng trên “podium” sáng nay để làm “thầy” dẫn giải cho chúng ta về phương án nối kết tất cả hệ thống máy móc trong dự án này.
Kính thưa quý vị, giọng nói của anh John có thể còn mang nặng âm hưởng Á Châu, nhưng đồ án anh ta đưa ra, tôi thiết nghĩ quý vị cũng sẽ đồng ý với chúng tôi là “không chê vào đâu được” vì chính tôi và nhiều người đã xem qua và tất cả đều đồng ý như thế. Bây giờ, tôi xin được trân trọng giới thiệu anh John, một người đã rời bỏ “quê cha đất tổ” và gia đình để bước xuống một chiếc thuyền tre nhỏ bé, cùng bạn bè vượt biển tìm tự do, một thân một mình tới Mỹ, vừa tự mưu sinh vừa tiếp tục học để có được ngày hôm nay.
Và đây, anh John Nguyễn, một thuyền nhân Việt Nam, một người lao công đã từng quét dọn nơi này, nhưng sáng hôm nay là thuyết trình viên kỹ thuật của chúng ta.

Tôi bàng hoàng xúc động vì những lời giới thiệu của ông Sam... Trong khi cả hội trường rền van tiếng vỗ tay cổ võ, tim tôi đập mạnh, tâm trí tôi vượt thời gian tìm về dĩ vãng của những ngày gian khổ ở quê nhà, những ngày lênh đênh trên biển, những ngày đợi chờ trong lo âu ở trại tỵ nạn Galang, và những ngày đầu bơ vơ lạc lõng nơi xứ lạ quê người. Khi tiếng vỗ tay vừa dứt, tôi nghẹn ngào run rẩy bắt đầu:

- Kính thưa quý vị, tôi xin chân thành cám ơn những lời giới thiệu chân tình của bà Jeanette và ông Sam. Tôi xin cám ơn những tràng pháo tay khích lệ của quý vị dành cho tôi, một người Việt Nam nói tiếng Mỹ chưa rành. Tôi xin cám ơn ban giám đốc TRW và toàn thể ban quản trị dự án “Yucca Mountain” đã tín nhiệm tôi...

Từ chốn tận cùng của trái tim tôi, một niềm cảm xúc nghẹn ngào đang ào ạt dâng lên như sóng đại dương nên giọng nói của tôi lại càng khó nghe hơn lúc bình thường; tuy nhiên, tôi tin tưởng rằng tất cả quý vị sẽ thông cảm bỏ qua những sai lỗi của tôi trong cách phát âm tiếng Mỹ không chuẩn.
Thêm vào đó, tôi cũng hy vọng rằng những sơ đồ minh họa trên màn ảnh sẽ thay tôi giải thích tất cả, vì ai trong chúng ta cũng hiểu rằng một biểu đồ (diagram) còn có giá trị hơn cả ngàn lời giải thích loanh quanh...

Tôi thật sự choáng ngợp và bối rối vì một tràng pháo tay lớn và rất dài vang lên từ khắp hội trường; tuy nhiên, tràng pháo tay đó cũng đã giúp tôi thêm lòng tự tin và hoàn tất buổi thuyết trình một cách tốt đẹp. Cũng có một vài câu hỏi có tính cách bắt bẻ, một vài ý kiến đề nghị thay đổi chỗ này chỗ kia, nhưng phần lớn đều đồng ý và tán thành đề án kỹ thuật của TRW do tôi trình bày.
Ngay khi chương trình vừa chấm dứt, ông xếp của tôi chạy vội ra phía sau hội trường nắm chặt tay tôi khích lệ:
- John. Chúng tôi rất hãnh diện vì anh. Anh cứ ở đây gặp gỡ làm quen những người khác, hôm nay không cần về lại văn phòng.
Ngày mai chúng ta sẽ nói chuyện nhiều hơn. Cố gắng lên. Anh làm tốt lắm. Anh nói bằng con tim và trí óc chứ không phải bằng miệng lưỡi... Đừng mang nặng mặc cảm về giọng nói của mình a.
Tôi hớn hở bước ra hành lang phía trước hội trường, bắt tay trò chuyện với nhiều người thuộc nhiều hãng xưởng khác nhau.
Người hỏi về chuyện vượt biên, “thuở hàn vi” ngày đi học tối làm lao công, kẻ hỏi về phương án làm việc và trao đổi “business card”...
Tôi choáng ngợp vì ân tình của bao nhiêu người xa lạ, có những người đã từng là “đối thủ” của tôi trong thời gian đấu thầu dự án Yucca Mountain...

Giữa tiếng ồn ào náo nhiệt của bao nhiêu người vây quanh, tôi nghe vọng tới một giọng phụ nữ nói tiếng Việt:

- Anh Khanh nì... Mình chờ một tý gặp anh John làm quen và mời anh ấy về Eden ăn trưa luôn cho vui.
- Đi thôi. Thằng chả chỉ gặp may chứ có hay ho gì hơn ai!
- Mình cũng được hãnh diện vì là người Việt chứ anh.
- Nếu Thy mê nó thì cứ ở lại chờ.
- Anh kỳ quá hà. Hơi một tý là ghen bậy ghen bạ. Đi thì đi...

Tôi ngoái cổ nhìn chung quanh nhưng vì chiều cao quá khiêm tốn của mình nên không tìm được những người bạn “đồng hương yêu dấu” ấy... Tự nhiên tôi cảm thấy cô đơn lạc lõng giữa rừng người không cùng màu da, tiếng nói. Tôi được người ngoại quốc niềm nở tiếp đón và có vẻ than phục, nhưng hình như, tôi không được một số “đồng bào” của tôi tiếp nhận!
Tại sao?
Mãi gần nửa giờ sau tôi mới một mình lững thững lê bước ra bãi đậu xe, lòng buồn man mác nhớ lại câu ca dao tôi đã thuộc nằm lòng từ thuở còn mài đũng quần trên ghế trường tiểu học ở Làng Ba, Bình Giả: Khôn ngoan đối đáp người ngoài, Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. Mẹ Việt Nam ơi, từng bước từng bước chúng con đang hội nhập vào nền văn hóa mới, nhưng cũng từng bước từng bước chúng con đang quên dần tình nghĩa “đồng bào” theo truyền thuyết “con rồng cháu tiên” của hơn bốn ngàn năm văn hiến. Liệu rồi thế hệ con cháu người Việt đang lưu lạc khắp bốn phương trời có còn nhận nhau là anh chị em “máu đỏ da vàng” nữa không?

Nguyễn Duy-An